काठमाडौं– देशको राजनीतिलाई यतिबेला इलाम–२ मा हुने उपनिर्वाचनले तताएको छ । उपनिर्वाचन हुने भनेको आगामी १५ वैशाखमा हो । इलाम–२ मा हुने उपनिर्वाचनलाई दलहरूले प्रतिष्ठाको विषय नै बनाइसकेका छन् । त्यही भएर चुनाव जसरी पनि जित्न दलहरूले कमान्डरहरू खटाएका छन् । चुनावी माहोल बनाइरहेका छन् । जनतासँग प्रत्यक्ष भेटघाट गर्नेदेखि जिल्लास्थित पार्टीका नेता कार्यकर्तालाई परिचालन गर्ने काम भइरहेको छ । केही दलबाट उम्मेदवार तय भइसक्दा केहीको बाँकी छ ।
बाँकी भएको नेपाली कांग्रेस, नेकपा माओवादी केन्द्र र राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टीबाट हो । कांग्रेसले छिट्टै उम्मेदवार टुंगो लगाउने भएको छ । बुधबार मात्रै पार्टी सभापति शेरबहादुर देउवाले उम्मेदवारका रूपमा सिफारिस भएका नेताहरूसँग भेटघाट गरेका छन् । त्यस क्रममा देउवाले एक जना उम्मेदवार बन्नेगरी मिलेर आउन सुझाएको आकांक्षीमध्येका रमेश लिङ्देनले बताए ।
‘पार्टीको तल्ला समितिबाट जतिलाई सिफारिस ग¥यो, सबैलाई त उम्मेदवार बनाउने कुरा भएन’, देउवाको भनाइ उद्धृत गर्दै लिङ्देनले प्रभावसँग भने, ‘त्यसले गर्दा तपाईंहरू मिलेर आउनुहोस् । यसपटक जित्नुपर्छ ।’कांग्रेसबाट उम्मेदवार हुनका लागि भेषराज आचार्य, डम्बर खड्का, रमेश लिङ्देन, केशव थापा, नागेन्द्र कुमाल, चन्द्रकला राई तामाङ र चन्द्रमाया लिम्बू सिफारिस भएका छन् । त्यसमध्ये चन्द्रकला र चन्द्रमायाबाहेक सबै जना देउवाकहाँ पुगेका थिए ।
सभापति देउवा यसपटक चुनावी नजिता कांग्रेसको पक्षमा पार्न चाहन्छन् । त्यसका लागि महामन्त्री विश्वप्रकाश शर्मा र सहमहामन्त्री भीष्मराज आङ्देम्बेलाई इलाम–२ का जनताको मनोभावना, मतदाताको रोजाइमा पर्ने कांग्रेस नेता आदिबारे रिपोर्ट तयार गरेर बुझाउने जिम्मा दिएका छन् । रिपोर्ट तयार भइसकेको छैन ।
अघिल्लो पटक त्यहाँ उम्मेदवारका रुपमा सिफारिस भएकामध्येका खड्का एमालेका सुवासचन्द्र नेम्बाङसँग ११४ मतले हारेका थिए । उनै खड्का कि अरु कसैलाई कांग्रेसले उम्मेदवार बनाउलान् ? यसै भन्न सकिने अवस्था छैन । आदिवासी जनजाति बाहुल्य क्षेत्र भएका कारण आदिवासी नेतालाई अवसर पनि दिन सक्छन् ।
सत्ता नेतृत्व दल माओवादीले केन्द्रीय सदस्य धीरेन्द्र शर्मा, प्रदेश सचिवालय सदस्य उर्मिला तामाङ, प्रदेश सदस्य ओम गुरुङ र अनिल बराइलीलाई सिफारिस गरिसकेको छ । बुधबार माओवादी प्रवक्ता अग्निप्रसाद सापकोटाले उपनिर्वाचनमा माओवादीले उम्मेदवार उठाउने बताए । तर, को उम्मेदवार भन्ने टुंगो लाग्न बाँकी रहेको जानकारी दिए ।
धिरेनलाई माओवादीको सम्भावित उम्मेदवारको रुपमा हेरिएको छ । यसअघि उनी तत्कालीन प्रदेश नम्बर १ संसदको सदस्य थिए । तर, माओवादी सत्ता गठबन्धनमा रहेको दल हुनाले एमालेसँग चुनावी गठबन्धन पनि कायम गर्न सक्ने सम्भावना छ । फेरि, एमाले अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीले माओवादी अध्यक्षसमेत रहेका प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाललाई इलाम २ मा हुने उपनिर्वाचनमा सहकार्यको प्रस्ताव गरिसकेका छन् । दाहालको भने आफ्नै उम्मेदवार उठाउने तयारी छ ।
सत्ता गठबन्धनमै रहेको दल राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टीले पनि उम्मेदवार टुंगो लगाउने तयारी गरेको छ । त्यसका लागि प्राइमरी इलेक्सनको नतिजा बुधबार सार्वजनिक गरेको छ । उक्त नजिताका आधारमा रास्वपाले पहिलो नम्बरमा गोकुलबहादुर राईको नाम सिफारिस गरेको छ । दोस्रो नम्बरमा जमुना शर्मा, तेस्रो नम्बरमा महेन्द्रकुमार थापा, चौथो नम्बरमा मानबहादुर घिमिरे, पाँचौ नम्बरमा मिलन लिम्बू र छैटौँ नम्बरमा डा. शेषरमण न्यौपानेको नाम सिफारिस गरेको हो ।
स्रोत अनुसार भने रास्वपा सभापति रवि लामिछानेले उनका पूर्वसहकर्मीसमेत रहेका मिलन लिम्बूलाई उम्मेदवार बनाउन चाहेका छन् । तर, हालसम्म उम्मेदवारको छिनोफानो भएको छैन । हिन्दुवादी दल राप्रपाले त्यहाँ लक्ष्मी गुरुङलाई उम्मेदवार बनाउने सम्भावना छ । अध्यक्ष राजेन्द्र लिङ्देनले भाइ रवीन्द्र लिङ्देनलाई राम्रा छविका नेतालाई उम्मेदवारका रुपमा सिफारिस गर्ने कार्याधिकार दिएका छन् ।
चुनावी मैदानमा यी उम्मेदवार
देशकै ठूलो कम्युनिस्ट पार्टी नेकपा एमालेले इलाम–२ मा युवा कानुनवेत्ता सुहाङ नेम्बाङलाई उम्मेदवार बनाएर पठाइसकेको छ । उनी बुधबार चुनाव क्षेत्रमा पुगेका छन् । संविधानसभा अध्यक्षसमेत रहेका एमाले प्रतिनिधिसभा सदस्य सुवासचन्द्र नेम्बाङका छोरा हुन्, सुहाङ । बुबाको गत २५ भदौमा निधन भएपछि एमाले अध्यक्ष ओलीले सुहाङलाई अवसर दिएका हुन् ।
पहिचान पक्षधरबाट त्यहाँ पूर्वएमाले नेता डकेन्द्रसिंह थेगिम उम्मेदवार छन् । उनी त भोट माग्दै गाउँगाउँ घुमिरहेका छन् । उनलाई राष्ट्रिय जनमुक्ति र संघीय लोकतान्त्रिक राष्ट्रिय मञ्चको समर्थन छ । पूर्वपत्रकार मिलन लिम्बू पनि चुनावी प्रचारप्रसारमै व्यस्त भइसकेका छन् । उनी हालसम्म स्वतन्त्र उम्मेदवार हुन् । तर, रवि लामिछाने नेतृत्वको रास्वपाबाट उनी उम्मेदवार बन्ने सम्भावना अधिक छ ।
माङ्सेबुङ राजनीतिक कि धार्मिक ?
किरात धर्मावलम्बीहरूको पवित्र धार्मिकस्थल भनेकै इलामको माङ्सेबुङ हो । अर्थात् त्यहाँको लारुम्बा हो । जहाँ किरात धर्मगुरु आत्मनन्द लिङ्देन छन् । यतिबेला भने उनै लिङ्देन, किरात धर्मका गुरु मात्रै होइनन्, उनी त राजनीतिक शक्तिकेन्द्रजस्तै बनेका छन् ।
पछिल्ला चुनावहरूमा उम्मेदवारहरू उनलाई भेट्ने र भोट दिन लगाउने गर्छन् । लिङ्देनलाई मनाउन सके किरात धर्मावलम्बीहरूको मत आउने आशा उम्मेदवारहरूसँग हुन्छ । के कम्युुनिस्ट के कांग्रेस यी सबै दलका उम्मेदवारहरू मत माग्न जाने गरेका छन् । किनभने उनले माङसेबुुङसँगै इलाम–२ मा मात्रै कम्तीमा १० हजार मत होल्ड गर्ने गरेको बताइन्छ । धर्मगुरु लिङ्देनले जसलाई मत दिनु भन्छन्, उनैले मत पाउने र जित्न सहज हुने गरेको बताइन्छ ।
हालै स्वतन्त्र उम्मेदवार मिलन लिम्बू मत माग्दै किरात धर्मगुरु लिङ्देनसँग तस्विर खिचेका छन् । धरानका मेयर हर्क साम्पाङ मिलनको पक्षमा खुलेका छन् । अर्का उम्मेदवार डकेन्द्रसिंह थेगिम त किरात धर्म तथा साहित्य उत्थान संघका नेतृत्व हुन् । उनले पनि मत लिङ्देनसँग मत मागिसकेका छन् ।
एमाले नेता सुुवासचन्द्र नेम्बाङले पटकपटक चुनाव जित्नुुमा धर्मगुुरु लिङ्देनको हात महत्वपूर्ण हुने गरेको थियो । लिङ्देनसँग कांग्रेसका यसअघिका उम्मेदवार डम्बर खड्काले पनि लारुम्बा पुगेर मत मागेको बताएका थिए । गत साता बालुवाटारमा भएको संक्षिप्त कुराकानीका क्रममा एमाले उम्मेदवार भएका सुहाङ नेम्बाङले गुरुज्यूको आशीर्वाद पाउँछु भनेका थिए ।
उसो त २०७४ सालको चुनावको बेला एमाले अध्यक्ष केपी शर्मा ओली पनि लारुम्बा पुुगेर किरात धर्मगुरु लिङ्देनसँग आशीर्वाद लिएका थिए । अन्य नेताहरू पनि उनीकहाँ पुग्ने गरेका छन् । यसले गर्दा लिङ्देन किरात धर्मगुुरु मात्रै होइनन्, राजनीतिक शक्तिकेन्द्र जस्तै बनेका छन् । उनी यति शक्तिशाली छन् कि प्रदेशको नामसमेत प्रस्ताव गरेका थिए । प्रदेशको नाम ‘किरात–सगरमाथा’ हुनुपर्ने उनको मत थियो ।
तर, प्रदेशको नाम कोशी राखियो । यसले गर्दा किरात धर्म गुुरु लिङ्देन एमाले अध्यक्ष ओलीसँग रुष्ट भएको बताइन्छ । ओलीसँग उनले भेट गर्न चाहेको तर तत्कालीन एमाले नेता सुवास नेम्बाङले भेटको लागि समय नमिलाइदिएको भन्दै असन्तुष्ट रहेको समाचारहरू नै सार्वजनिक भएको थियो । यसले गर्दा इलाम–२ मा आगामी १५ वैशाखमा हुने उपनिर्वाचनमा किरात धर्मगुुरु लिङ्देनको भूमिका के हुन्छ ? त्यसले पनि अर्थ राख्ने विश्लेषण भइरहेको छ ।
