बाग्लुङ — कुनै बेला बाग्लुङको बडिगाड गाउँपालिका–४ जलजला चोयाको उत्पादन सामग्रीका रूपमा प्रख्यात थियो । जलजलाका शशिराम विकले १५ वर्षको उमेरमा चोयाका सामग्री उत्पादन गर्न सिके । बुवा धनबहादुरबाट चोयाका सामग्री उत्पादन गर्न सिकेका शशिरामले तीन छोरालाई उक्त सीप सिकाउन भने सकेका छैनन् ।
परम्परागत र पुर्ख्यौली पेसाले जीवन धान्नै समस्या भएको, झन्झटिलो हुने, बढी समय खर्च हुने र सोचेजस्तो बिक्री हुन छोडेकाले अहिले पुर्ख्यौली पेसा छोराहरूलाई सिकाउन समस्या भएको शशिराम विकको भनाइ छ । जलजलका शशिरामजस्तै गाउँका २५ भन्दा बढी घरको आम्दानीको स्रोत थियो निगालाको चोयाबाट निर्माण गरिएको मान्द्रो, थुन्से, भकारी, डाला र नाङ्ला ।
तर पछिल्लो समय सीप हस्तान्तरण नहुँदा यो पेसा लोप हुने अवस्थामा छ । २८ वर्षदेखि चोयाका मान्द्रा, थुन्से, भकारी, डाला र नाङ्ला उत्पादन गरी बिक्री गर्दै आएका विकले अहिले त्यही पेसा सङ्कटमा परेको बताउँछन् ।
गुजारा चलाउनै मुस्किल होला भनेर उनले सोचेका थिएनन्, तर अहिले चोयाको सामग्री बिक्री हुनै छाडेको छ । निगालोको चोयाबाट उत्पादन भएका सामग्री गाउँघरमा खेतीपातीको काम गर्नेहरूका लागि अत्यावश्यक भए पनि विस्तारै खरिद गर्नसमेत छाडेका छन् ।
‘मेरा एक छोरी र तीन छोरा छन्, छोरीको विवाह भयो, छोरा विदेश जाने आउने गर्छन्, मैले बुवाबाट यो सीप सिकेँ, छोराहरूले पनि पुर्ख्यौली सीप सिके काम लाग्थ्यो भन्ने लाग्छ, तर कमाइ नहुँदा म निराश छु’, विकले भने, ‘अहिले गाउँमा चोयाका उत्पादित सामग्री बनाउने मान्छेको अभाव भइसक्यो, मेरो घरमा म नभएपछि यो पेसा बन्द हुने देखियो, छोराछोरीले सीप सिक्न चाहेनन् ।’ विकले अहिले चोयाका सामग्रीसमेत कम बिक्री हुनु र पुस्ता हस्तान्तरण नहुँदा यो पेसा लोप हुने अवस्था आएको दुःखेसो गरे ।
बलेवास्थित अमलाचौरमा अहिले नौ परिवारले काठको ठेकी बनाउने पेसा थाम्दै आएका छन् । सुरुमा २० चुदारा परिवारले ठेकाठेकी बनाउने पेसा अँगाल्दै आए पनि विस्तारै वैदेशिक रोजगारीप्रतिको आकर्षण, पछिल्लो पुस्ताको बेवास्ता र सीप पछिल्लो पुस्तामा हस्तान्तरण नुहँदा ठेकाठेकी बनाउने पेसा लोप हुने खतरामा पुगेको प्रेमबहादुर चुदाराले बताए ।
‘अहिले मुस्किलले नौ परिवारकाले मात्रै परम्परागत विधिबाट ठेकी बनाउने काम गर्दै आएका छौँ, आधुनिक उपकरणको विकासले ठेकीको व्यापार कम भइसक्यो’, चुदाराले भने, ‘पहिलो धेरै जना थियौँ, अहिले कम भइयो, नयाँ पुस्ताले सिक्नै चाहेनन्, विदेशको मोह छ, हाम्रै छोरा नातिले सिक्न चाहेनन्, त्यसैले लोप हुने अवस्थामा पुग्यो ।’ बलेवाका चुदारा परिवार गुल्मी जिल्लासम्म पुगेर दार र गुराँसको काठ किनेर ठेकी बनाएर बिक्री गर्दै आएको छ ।
बाग्लुङको पहिचानसँग जोडिएको बाँसको निगालोमा खोपेर बनाइने चित्र ९बुट्टेनली० अहिले देखिनै छाड्यो । पुस्तामा सीप हस्तान्तरण नहुँदा बाग्लुङ बजारमा एक जना मात्रैले बुट्टेनली बनाउँदै आएका छन् ।
सीप सिकाउन खोज्दासमेत कसैले सिक्न नचाहेका कारण बुट्टेनली सङ्कटमा पर्न थालेको वसन्तजङ्ग राजभण्डारीले गुनासो गर्दै आएका छन् । बाग्लुङको पहिचानका रूपमा रहेको हातेकागज, बुट्टेनली, ठेकाठेकी, नाङ्ला र डाला बनाउने पेसा लोप हुने अवस्था आएको छ ।
सांकेतिक तस्वीर
