स्थानीय निकाय अन्य सरकारी निकाय जस्तो होईन, यो स्थानीय सरकार हो । यो आफैमा स्वायत्त हुन्छ । यसले थुप्रै निर्णयहरु आफै गरेर कार्यान्वयन गर्न सक्दछ । जनताले छानेर पठाएका प्रतिनिधिहरुले चलाउने हो –स्थानीय निकाय । तर बिडम्वना एक दशक भन्दा बढि समय देखि स्थानीय निकायको निर्वाचन हुन सकिरहेको छैन । स्थानीय निकायहरु जनप्रतिनिधि बिहिन छन् । जनप्रतिनिधिहरुले सञ्चालन गर्ने स्थानीय निकाय कर्मचारीहरुको भरमा चलिरहेका छन् । जसका कारण लोकतन्त्रको उचित अभ्यास हुन पाईरहेको छैन भने जनताका सबै चाहनाहरु परिपूर्ति हुन सकिरहेका छैनन् । यसका बावजुत नेपाल सरकारले स्थानीय निकायको रुपमा रहने जिविस, नगरपालिका, गाविसहरुलाई जनता प्रति जवाफदेहि बनाउन बिभिन्न ऐन, नियम, निर्देशिकाहरु बनाएर लागु गरेको छ । सरकारले २०७१ सालमा सामाजिक परिचालन कार्यबिधि जारी गरि स्थानीय निकायमा जनप्रतिनिधि नहुँदाको अभावलाई कम गर्न गाविसका सबै वडाहरुमा वडा नागरिक मञ्चको व्यवस्था गरेको छ । जसलाई योजना तर्जुमा गर्ने देखि वडा स्तरमा हुने सबै खाले कार्यक्रमहरुको अनुगमन गर्ने, बिभिन्न अभियानहरुमा सहयोग गर्ने, वडावासीहरुको अगुवाई गर्ने, सहजिकरण गर्र्ने र निगरानी गर्ने सम्मको जिम्मेवारी दिईएको छ । समग्रमा स्थानीय निकायको निर्वाचनबाट निर्वाचित हुने वडाका जनप्रतिनिधिहरुले गर्ने सबै कामको जिम्मेवारी वडा नागरिक मञ्चलाई छ । वडा नागरिक मञ्चको गठन देखि सक्रियता सम्मका लागि जिविस, गाविस र अन्य सँघ, सँस्थाहरुले पहल गरिरहेका छन् । तर बिविध कारणले वडा नागरिक मञ्चहरु आशा गरिए अनुरुप सक्रिय हुन सकिरहेका छैनन् । यहि सन्दर्भमा नेपालमा जवाफदेहिता कार्यक्रम (प्रान –२) अन्र्तगत बासले बाँकेका १० वटा गाविसहरुमा सार्वजनिक बित्त व्यवस्थापन परियोजना सञ्चालन गरिरहेको छ । जसले वडा नागरिक मञ्च, नागरिक सचेतना केन्द्रलाई सक्रिय बनाउन सहयोग गर्ने, क्षमता अभिबृद्धि गर्ने लगाएतका कार्यहरु गरिरहेको छ । जसबाट अनुभुत हुने खालका परिवर्तनहरु भईरहेका छन् ।
बासद्धारा सञ्चालित सार्वजनिक बित्त व्यवस्थापन परियोजना सञ्चालित १० वटा गाविसहरु मध्येको एक हो – बागेश्वरी गाविस । जुन गाविस अन्र्तगत रहेका वडा नागरिक मञ्चहरुलाई प्राविधिक सहयोग गर्ने र बिभिन्न बिषयहरुमा तालिम प्रदान गर्ने काम भएको थियो । जसको प्रभाव उनीहरुको सक्रियताबाट देखिएको छ । नियमित र व्यवस्थित बैठक बस्ने, बैठकमा व्यापक छलफल गर्ने, निर्णय गर्ने र कार्यान्वयन गर्ने गरेका छन् । यहि क्रममा २०७३ साउन १६ गते वडानम्वर ३ को वडा नागरिक मञ्चको नियमित बैठक बस्यो । बैठकमा सहभागि सदस्यहरुले वडाको विकास निर्माणका लागि गाविसबाट बिनियोजन गरिएको रकम बारे जिज्ञाशा राखे । वडा नागरिक मञ्चका सदस्य भरत परियारले वडा स्तरबाट योजना छनौट गरि गाउँ परिषदमा सिफारिस गरि पठाईएका योजनाहरु मध्ये बाटो ग्राभेलका लागि छुट्याईएको ४५ हजार रकम खर्च भएको र बाँकी अर्काे बाटोका लागि बिनियोजन गरिएको रकम रु. २ लाखका बारेमा बैठकमा जिज्ञाशा राखे । उक्त जिज्ञाशाको उत्तर सकैले पनि दिन नसकेपछि बैठकमा अन्यौलता छायो । परियोजना अन्र्तगत सम्पन्न भएका योजना तर्जुमा, लैंगिक, गरिवमूखि बजेट, सार्वजनिक खरिद लगाएतका तालिममा सहभागि भएका वडा नागरिक मञ्चका संयोजक खर्क बहादुर पुनले तत्काल जुक्ति निकाले–योजनाको बास्तविकताका बारेमा बुझ्न गाविस कार्यालयमा डेलिगेशन जाने । उनको प्रश्ताबमा सबै सहमत भए र गाविसमा डेलिगेशन जाने निर्णय भयो ।
बैठकको निर्णय बमोजिम बैठकद्धारा गठित डेलिगेशन समिति साउन १७ गते गाविस कार्यालय पूग्यो तर गाविस सचिव भेटिएनन् । साउन १८ गते पुनः ६ सदस्सिय डेलिगेशन समिति गाविस कार्यालय पूगेर छलफल गर्न सफल भए । डेलिगेशनमा वडा नागरिक मञ्चका संयोजक खर्क बहादुर पुन, सदस्यहरु भागिरथ सुनार, भरत बि.क., गणेश बहादुर क्षेत्री, केदार रिजाल र उवचन्द आचार्य सहभागि थिए । छलफलका क्रममा योजनासँग सम्वन्धित रजिष्टर, फाईलहरु हेर्ने काम भयो । हेर्दै, छलफल गर्दै जाँदा थाहा भयो –२०७२÷२०७३ का लागि बिनियोजन गरि खर्च भएको रकम रु. ४५ हजार मात्रै रहेछ, जुन बागेश्वरी गाविस वडानम्बर ३ बि गाउँको घरनम्वर १०५ देखि ९० नम्वर सम्मको बाटो मर्मतका लागि थियो । जुन काम सम्पन्न भईसकेको छ । अर्काे अन्यौल भएको २ लाख रकम २०७२÷२०७३ का लागि नभई २०७३÷२०७४ का लागि सोही वडाको क गाउँ बिहानी चौक देखि घननाथ योगीको घर सम्मको माटोपटान र ग्राभेलका लागि बिनियोजन भएको रहेछ, जुन काम हुन बाँकी छ । यसरी डेलिगेकशनका माध्यमबाट अन्यौलता हटाउने काम उक्त वडा नागरिक मञ्चबाट भएको थियो । योजनाका बारेमा अन्यौलता हुँदा छलफल हुनु र डेलिगेशन जाने निर्णय गर्न सक्ने क्षमता परियोजना अन्र्तगत सम्पन्न भएका बिभिन्न तालिमले अभिबृद्धि गरेको वडा नागरिक मञ्चका संयोजक खर्क बहादुर पुनले बताए । वडामा बिनियोजन भएका योजनाहरु बारे मलाई अन्यौलता भएपछि मैले बैठकमा राखे वडा नागरिक मञ्च, वडानम्बर ३ बागेश्वरीका भरत बि.क.ले भने – बैठकले डेलिगेशन जाने निर्णय भयो, जुन डेलिगेशनमा मलाई पनि सहभागि गराईयो, डेलिगेशनबाट म लगाएत सबैको अन्यौलता समाप्त भयो ।
वडा नागरिक मञ्चका संयोजक खर्क बहादुर पुन वडा नागरिक मञ्चको बैठकलाई व्यवस्थित गर्न जान्दा, पारदर्शिता र जवाफदेहिताका बारेमा थाहा पाउँदा समस्या समाधान गर्न सक्ने भएको बताउँछन् उनी थप्छन् जसको श्रेय बासलाई जान्छ, जसले सार्वजनिक बित्त व्यवथापन परियोजना सञ्चालन गरेर हामीलाई जगाएको छ ।
बागेश्वरी गाविसका सचिव उत्तम सिंह सोंढी वडा नागरिक मञ्चका सदस्यहरु योजनाका बारेमा चाँसो राख्दै दिनहुँ डेलिगेशन आईरहेको बताउँछन् । यसबाट गाविसको सेवा प्रवाहमा समेत सहज भएको छ । यस्तो जागरुकता बागेश्वरी गाविसमा सार्वजनिक बित्त व्यवस्थापन परियोजना सञ्चालन हुनु अघि थिएन –उनले भने ।
प्रकाशित मिति: सोमबार, कात्तिक ८, २०७३ १६:२७
