काठमाडौं - आइतबारदेखि काठमाडौंमा सुरु भएको केन्द्रीय कमिटी बैठकलाई सम्बोधन गर्ने क्रममा नेकपा माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहालले भने- वाम गठबन्धन र एकताको विकल्प छैन । उनले त्यतिमात्र भनेनन् गएको स्थानीय निर्वाचनमा गठबन्धनको प्रमुख घटक सत्ता साझेदार नेपाली कांग्रेसबाट धोका भएको पनि ‘ब्रिफिङ’ गरे ।
दाहालले एमालेसँग फेरि एकता र सहकार्यको सम्भावना नसकिएको पनि उल्लेख गरे । ‘एमालेभित्र पनि अहिले जस्तो बहस प्रभावित गर्न खोजिएको छ । वाम ध्रुवीकरणका क्रममा मिलेर जान नसकिने होइन । तर, एमालेका पनि दुई/चार जनामा समस्या भएकाले मात्रै कुरो अघि नबढेको हो,’ दाहालले भने ।
नेपाली कांग्रेससँग गठबन्धन र सत्ता साझेदारी गरिरहेको माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष दाहालबाट आएको यो भनाइलाई धेरैले अर्थपूर्णरूपमा लिएका छन् । प्रदेश र प्रतिनिधिसभाको निर्वाचन नजिकिँदै गर्दा नेपालका वाम दल फेरि सहकार्यतर्फ अघि बढेका त होइनन् ? भन्ने प्रश्नमा दाहालको अभिव्यक्तिले बल पुर्याएको छ ।
र, दाहालको अभिव्यक्तिलाई बल पुग्ने गरी नै नेपालको ठूलो वामपन्थी दल नेकपा एमालेका उपमहासचिव पृथ्वीसुब्बा गुरुङले चुनावी तालमेल वा गठबन्धनका लागि नेताहरूबीच व्यक्तिगतरूपमा छलफल, संवाद भइरहेको खुलासा गरे । आइतबार बसेको एमालेको केन्द्रीय सचिवालय बैठकपछि सञ्चारर्मीसँग कुरा गर्ने क्रममा उनले नेकपा माओवादी केन्द्र र एकीकृत समाजवादीका नेताहरूसँग संवाद भइरहेको र त्यो संवाद ‘नेगेटिभ’ नरहेको गुरुङले खुलाए ।
यद्यपि, संस्थागत कुरा भने भइसकेको छैन ।‘अहिलेसम्म घोषितरुपमा कसैसँग वार्ता भएको छैन । माओवादी र एकीकृत समाजवादीसँग पनि संस्थागतरुपमा कुरा भएको छैन,’ उनले भने, ‘हामी प्रतिस्पर्धाको राजनीतिमा छौं । यस्तोमा यी दुवै दलका नेताहरुस“ग व्यक्तिगतरुपमा कुराकानी भइरहेको छ । हामीबीचको कुरा नेगेटिभ पनि छैन ।’
आइतबार नै तत्कालीन नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी (नेकपा) का बहुमत सचिवालय सदस्यहरूबीच भेटवार्ता भयो । पुष्पकमल दाहाल, माधवकुमार नेपाल, झलनाथ खनाल, वामदेव गौतम र नारायणकाजी श्रेष्ठबीच भेटवार्ता भएको हो । भेटवार्ताका क्रममा वर्तमान राष्ट्रिय राजनीति, राष्ट्रिय स्वाधीनताको स्थिति, स्थानीय निर्वाचन, वाम तथा समाजवादी आन्दोलन, नेपाली कांग्रेससँगको गठबन्धन आदि विषयमा छलफल भएको दाहालको सचिवालयले जानकारी दिएको छ ।
नेतृत्व तहको यो छलफललाई निरन्तरता दिने समझदारी पनि बनेको दाहालको सचिवालयले बताएको छ ।पछिल्लो समय गौतमले नेकपा एकता राष्ट्रिय अभियान नामक पार्टी निर्माण गरी सक्रियता बढाएका छन् । यसअघि उनले एमाले अध्यक्ष केपी शर्मा ओली, माओवादी अध्यक्ष दाहाललगायतका नेताहरूलाई छुट्टाछुट्टै भेटेका थिए ।
दोस्रो तहका नेताको सक्रियता
यतिबेला नेकपा एमाले र नेकपा माओवादी केन्द्रका दोस्रो तहका नेताहरू वाम एकता, तालमेल र गठबन्धनका लागि आन्तरिक छलफलमा छन् । यद्यपि, छलफलले मूर्तरूप लिन सकेको छैन ।गत जेठ ३० गते एमाले अध्यक्ष ओलीलाई भेट्न बालकोट पुगेका माओवादी नेता नारायणकाजी श्रेष्ठले उनीसँग झण्डै दुई घण्टा छलफल गरे ।
जुन छलफलमा वाम एकताका विषयमा पनि कुराकानी भएको थियो । माओवादीभित्र श्रेष्ठसहित वर्षमान पुनलगायतका प्रभावशाली नेताहरू वाम गठबन्धनको पक्षमा छन् । यस्तै, एमालेभित्र पनि पृथ्वी सुब्बा गुरुङ, घनश्याम भुसाललगायतका नेताहरू वाम तालमेल वा गठबन्धन गरेर जाने पक्षमा छन् ।
आइतबारको गुरुङको अभिव्यक्तिले पनि यही संकेत गर्छ । उनले वर्तमान सत्ता गठबन्धन आउँदो प्रदेश र प्रतिनिधिसभा निर्वाचनसम्म नरहने दाबीसमेत गरे ।केही समय पहिले एमाले नेता भुसालले एक कार्यक्रम गरी नेकपा एकताका लागि क्षमा सप्ताह गर्नुपर्ने बताएका थिए । उनले वाम दल मिल्नुको विकल्प नभएको भन्दै हिजोका गल्तीका लागि क्षमा सप्ताह गरेर अघि बढ्नुपर्ने बताएका थिए ।
एकीकृत समाजवादीका सम्मानित नेता झलनाथ खनाल पनि एमालेस“गको एकता, सहकार्यका लागि सकारात्मक नै छन् । उनले त्यसका लागि पहल गरिरहेको पनि बताइन्छ । एमालेका एक नेताका अनुसार खनाल समूह एकीकृत समाजवादीबाट अलग्गिएर आउ“दो चुनावअघि नै एमालेमा समाहित हुने सम्भावना छ ।
यसरी हेर्दा यसअघिको एकता जोगाउन नसकेका नेताहरूले फेरि एकताको सारंगी बजाउन थालेका देखिन्छ । तत्कालीन एमाले र माओवादीबीच ३ जेठ २०७५ मा एकता घोषणा भएको थियो । तीन महिनामा एकताका सम्पूर्ण काम सक्ने घोषणा गरिएकोमा त्यसले पूर्णता नपाउँदै नेकपाभित्र किचलो सुरु भयो । एकअर्काप्रति कारबाहीका शृंखला चले ।
नेकपाभित्रको विवाद चरम उत्कर्षमा पुगेका बेला २३ फागुन २०७७ को सर्वोच्च अदालतको फैसलाले यी दुई पार्टीको एकता बदर गरिदियो । नेकपा नाम विवादमा ऋषि कट्टेलले दायर गरेको मुद्दामा फैसला सुनाउँदै सर्वोच्चले एमाले र माओवादीलाई पूर्ववत् अवस्थामै पुर्याइदियो । त्यसपछि यी दुई पार्टी आ–आफ्नो बाटो लागे ।
पूर्वमाओवादीका रामबहादुर थापा, टोपबहादुर रायमाझी, लेखराज भट्ट, प्रभु साहलगगायतका नेताहरू एमालेमै बसे । साविक नेकपामा अन्तरसंघर्षको एउटा हिस्सा बनेको माधवकुमार नेपालले राजेन्द्र पाण्डे, रामकुमार झाँक्री, विरोध खतिवडा, मेटमणि चौधरीलगायतका केही नेताहरूलाई लिएर अर्को पार्टी गठन गरे ।
तत्कालीन एमालेभित्र माधव नेपाल समूहमा रहेका र साविक नेकपामा दाहाल–नेपाल समूहमा रहेका भीम रावल, युवराज ज्ञवाली, अष्टलक्ष्मी शाक्य, सुरेन्द्र पाण्डे, घनश्याम भुसाल, गोकर्ण विष्ट, योगेश भट्टराई, भीम आचार्य, अमृत बोहरा, निरज आचार्यलगायतका नेताहरू एमालेमै बसे ।
त्यसपछि नेपाली कांग्रेसस“ग गठबन्धन गरेर कांग्रेस सभापति शेरबहादुर देउवालाई प्रधानमन्त्री बनाएका माओवादी केन्द्र र एकीकृत समाजवादीले स्थानीय तह निर्वाचनमा पनि तालमेल गरे । तर, निर्वाचनको नतिजालाई लिएर सत्तारूढ दलभित्र असन्तुष्टि बढ्दै गएको देखिन्छ । जसले पनि वाम दललाई एक ठाउँमा उभिन सक्ने वातावरण बनाउन सक्ने देखिन्छ ।
खासगरी, माओवादी र एकीकृत समाजवादीले कांग्रेसले आफूहरूलाई धोका दिएको निष्कर्ष निकाल्ने गरेका छन् ।आइतबार सुरु भएको केन्द्रीय समिति बैठकलाई सम्बोधन गर्ने क्रममा पनि माओवादी अध्यक्ष दाहालले यो कुरालाई उल्लेख गरे । ‘कांग्रेसबाट धोका भएको महसुस भएको छ ।
आगामी दिनमा शिक्षा लिनुपर्नेछ । गठबन्धनलाई कसरी अगाडि लाने भन्नेमा छलफल जरुरी छ,’ दाहालले भने, ‘धेरै ठाउँमा उम्मेदवारी दिन नसक्दा पनि पार्टी पछि पर्यो । पहिलेको निर्वाचन र अहिलेको तुलनात्मक अध्ययन गरेर कमी कमजोरी विश्लेषण गर्नुछ ।’
चीनको दबाब
नेपालमा वाम दल खासगरी एमाले र माओवादी मिलाउन चीनले दबाब बढाएको छ । केही समय पहिले नेपाल भ्रमणमा आएका चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टीका नेताहरूले एमाले र माओवादीको नेतृत्वलाई भेटेर यस विषयमा कुरा गरेको बुझिएको छ । एमालेका एक केन्द्रीय सदस्यका अनुसार चीनले वाम एकताका लागि पहल गरिरहे पनि नेपालमा ठोस पहल भइसकेको छैन । ‘चीनको चाहना वाम दल मिल्नुपर्छ भन्ने नै छ ।
यसका लागि उसले विभिन्न दबाब बढाइरहेको छ । तर, यहाँ कुनै (एमाले र माओवादीबीच) औपचारिक कुराकानी हुन सकेको छैन । चीनको रुचि भनेको जसरी पनि एमाले–माओवादी एक ठाउँ गराउने नै देखिन्छ,’ ती केन्द्रीय सदस्यले भने ।
यसअघि चीनकै सक्रियतामा दुई दलको एकता भएको थियो । चीनले नचाहँदा नचाहँदै यी दल विभाजित हुने अवस्था अँइपुगेको थियो । त्यसकारण पनि चीन फेरि वाम एकताका लागि उपयुक्त समय पर्खिरहेको बताइन्छ ।
माओवादीलाई रोक्ने कांग्रेसको रणनीति
सत्ताको नेतृत्व गरिरहेको नेपाली कांग्रेस भने माओवादीलाई अहिले नै एमालेसँग मिल्न दिने पक्षमा छैन । अघिल्लोपटक आफूसँग सत्ता साझेदारी गरिरहेकै बेला माओवादी एमालेसँग मिल्न पुग्दा आफूले क्षति व्यहोरेको भन्दै कांग्रेस यसपटक माओवादीलाई कुनै हालतमा एमालेस“ग मिल्न नदिने पक्षमा छ । बरु, माओवादीका ‘डिमाण्ड’ पूरा गर्ने तर, एमालेसँग मिलापका लागि वातावरण बन्न नदिने कांग्रेसको रणनीति छ ।
यसैका लागि कांग्रेसले स्थानीय निर्वाचनमा माओवादीलाई धैरै ‘स्पेस’ दिएको थियो । आउँदो प्रदेश र प्रतिनिधिसभा निर्वाचनमा पनि ‘उचित स्थान’ दिएरै भए पनि माओवादीलाई एमालेसँगको सहयात्राका लागि रोक्ने कांग्रेसको तयारी छ । बरु, जसपा र एकीकृत समाजवादीलाई ‘स्पेस’ नदिने तर, माओवादीलाई कुनै हालतमा गठबन्धनबाट बाहिरिन नदिने योजनामा कांग्रेस छ ।
प्रकाशित मिति: सोमबार, असार २०, २०७९ ०९:००
