गलकोट– रोजगारी, बसाइसराइ तथा बढ्दो शहरीकरणका कारण अहिले धेरै गाउँ उजाडिएका छन् । गाउँका प्रायः घरमा झार पलाएका छन् भने परिवार भएको घरमा समेत बुढाबुढी मात्रै देखिन्छन् ।
दश वर्ष अघि बागलुङ नगरपालिका-८ स्थित मैनाकली कार्कीको परिवार गाउँमै थियो । एघार जनाको परिवार रहेको उनको श्रीमान् मृत्यु भयो । छोरा छोरी र नातनातीना बजार झरेपछि उनी एक्लै भएको छ । उनीमात्रै हैन अहिले सोही गाउँका अधिकांश घरमा बुढाबुढी मात्रै छन् । तर उक्त गाउँको खुशी दशैसंगै फर्किएको छ । अहिले गाउँमा दशैको रमझमले कार्कीसहित अन्य गाउँले औधी खुशी भएका छन् ।
दसैं शुरु भएपछि मैनाकुमारी कार्की जस्तै बुढाबुढीको खुशी फर्केको छ । दसैं आएपछि घर लिप पोत गरेर चिटिक्क बनाइको छ भने परिवार दसैं मान्न घरमा आउने क्रम जारी रहेको छ ।
“जागिर, व्यवसाय तथा अध्ययनका कारण म बाहेक घरमा कोही छैन, कोही विदेश गएका छन् भने केही बागलुङ सदरमुकाममा छन्” मैनाले भनिन् ‘तर दसैं तिहार आएपछि विदेश गएका समेत आए भने बजारमा बस्दै आएका छोरा नाती सबै आउदा मनमा दसैं आएको आभाष भएको छ, एक्लै बस्दा न्यास्रो लाग्ने मलाई दसैंले गर्दा खुशी फर्किएको छ ।’
यस्तै हर्कबहादुर जिसीले दसैंमा कोसेलीका रुपमा बारीमा पसाएका दुई घारी केरा पकाउनलाई राखेका छन् । उनले गाउँमा दसैं मान्न आएका परिवारलाई खुवाउनका लागि केरा पकाउन राखेको बताए । गाउँमा अहिले युवा पुस्ता पाइनै छाडेपछि लिङ्गे पिङ र चर्खे पिङ देखिनै छाडे पनि गाउँ फर्कर्नेको संख्यामा वृद्धि भएको छ ।
झार उम्रेका घर आगन समेत सरसफाइ गरेर चिटिक्क पारिएका छन् भने बाटो घाटो र चौतारी पोखरी सरसफाई गरिएको छ । ‘दसैंमा छोरा नाती आउने भएपछि बारीका केरा पकाउन राखे, घर लिप पोत गरेर चिटिक्क छ’ उनले भने ‘एक वर्ष सम्म बुढाबुढी मात्रै बस्दै वित्छ दशै तिहारमा त छोरा बुहारी र नातनातीना संग बस्न पाइन्छ, त्यस्तै छ अहिलेको दसैं ।’
बसाइसराइले बन्द रहेको घरमा समेत अहिले दसैं मनाउन फर्केकाले सरसफाइ गरेर चिटिक्क बनाएका छन् । अघि पछि गाउँको खुशी नै लुटिएपनि दसैं आउँदा भने गाउँको मुहारै फेरिने गरेको स्थानीय छमकली कुँवरले बताइन् । उनले बढ्दो शहरीकरणका कारण र बसाइ सराइका कारण गाउँहरु बिस्तारै उजाडिदै गएको बताइन् ।
‘अघिपछि गाउँ शून्य हुन्छ, मर्दा पर्दा समेत समस्या छ, तर दसैं आएपछि गाउँ मात्रै भरिदैन गाउँको खुशी नै फर्कन्छ’ उनले भनिन् ‘गाउँ भरिभराउ हुन्छ, एक वर्षमा भएपनि दसैंको टीका गाउँमै लगाउने जनाउँदै बजारमा घर भएकाहरु समेत गाउँ फर्कन्छन्, अघि पछि शून्य गाउँ दसैं आएपछि चहल पहल हुन्छ ।’ उनका अनुसार गाउँमा मानिसको भीडभाड र परिवारका सबै मानिस जम्मा भएपछि हुँने रमाइलोले दसैंको महत्वलाई झल्काउने गरेको छ ।
नेपालीको मुख्य चाडपर्वका रुपमा रहेको दसैं, शुभदीपावली, छठ तथा नेपालसम्बत मनाउन घर फर्कनेको लर्को र किनमेलका लागि बागलुङ बजारमा चहल पहल छाएको व्यपारीहरुले बताएका छन् । गाउँ जाने यातयातका साधनहरुले धमाधम गाउँमा यात्रु ओसारीरहेका छन् ।
दसैंमा घर रातोमाटो, पहेँलोमाटो र कमेरोले लिप पोत गर्ने, विग्रे भत्केको मर्मत गर्ने, आगन तथा बाटो घाटो सरसफाइ गर्ने प्रचलनले दशंैमा खोसिएको गाउँको खुशी फर्कन्छ ।
प्रकाशित मिति: सोमबार, असोज १७, २०७९ ०८:४५
