काठमाडौं– अघिल्लो सदनले दुईपटक नागरिकता विधेयक पारित ग¥यो । तर, राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीले प्रमाणित नगरिदिँदा त्यो थन्किएर बसेको छ । नेपालमै जन्मेका, हुर्केका र पढेलेखेका नेपालीहरु नागरिकता पाउनबाट वञ्चित छन् । जसले गर्दा उनीहरुले राज्यबाट पाउनुपर्ने सेवासुविधा पाएका छैनन् । उच्च शिक्षा हासिल गर्न, विदेश जान, सिम निकाल्न, बैंक खाता खोल्नलगायत धेरै सेवासुविधाबाट उनीहरु वञ्चित छन् ।
तर, रवि लामिछानेसँग नेपाली नागरिकता छैन । नेपाली नागरिकता त्यागेका उनी सांसद बनेर सदनमा जाँदै छन् । न उनले नेपाली नागरिकता निकाल्न कुनै प्रक्रिया नै चालेका छन् । जोसँग नेपाली नागरिकता छैन, ऊ संसद्मा छिर्दै छ । एउटा विदेशी नागरिकलाई चितवन क्षेत्र नम्बर २ का जनताले मतदान गरेर जिताए । चितवनका जनताले बुझ्दै नबुझी लामिछानेलाई भोट दिएका छन् ।
विदेशी नागरिकता त्यागेको भनी उनले परराष्ट्र मन्त्रालयमा कुनै प्रमाण दिएका छैनन् । यता, नेपाली नागरिकताका प्राप्तिका लागि निवेदन पनि हालेका छैनन् । पहिलो कुरा त रवि लामिछाने नेपाली नागरिक नै होइनन् । अनि उनी कसरी चुनाव लडे ? उनलाई नेपालमा बस्ने अधिकारसमेत छैन । परराष्ट्रले रविलाई नयाँ नागरिकता दिनु भनेर गृह मन्त्रालयलाई पत्र लेखेको छैन ।
यता, गृहले सिडिओ कार्यालयलाई उनको नागरिकता पुनः कायम गर्न पत्र काटेको छैन । अध्यागमन विभागले रविलाई समातेर अमेरिका नै पठाइदिनुपर्छ । विदेशी नागरिक नेपाल आउँदा भिसा लगाएर आउनुपर्छ । भिसा अवधिभर मात्र ऊ नेपालमा बस्नुपर्छ । भिसा सकिएर पनि नेपालमै छ भने उसलाई जरिवाना गरेर फेरि आफ्नो मुलुक फिर्ता पठाउँछ । अध्यागमनका प्रमुख ऋषिराम तिवारीले तुरुन्त रविलाई अमेरिका फिर्ता पठाउनुपर्छ ।
नेपाल नागरिकता ऐन, २०६३ को दफा ११ मा कुनै नेपाली नागरिकले विदेशी मुलुकको नागरिकता प्राप्त गरेपछि पुनः नेपालमा आई बसोबास गरेको र विदेशी मुलुकको नागरिकता त्यागेको निस्सा तोकिएको अधिकारीलाई दिएमा त्यस्तो निस्सा दर्ता भएको मितिदेखि निजको नेपाली नागरिकता पुनः कायम हुने उल्लेख छ । उनले अमेरिकी नागरिकता त्यागेको निस्सा नेपाल सरकारलाई बुझाएका छैनन् ।
जसलाई नेपालमा बस्ने अधिकार नै छैन उनलाई कसरी संसद्भित्र प्रवेश गर्न दिने ? जोसँग नेपाली नागरिकता छैन, उसले राष्ट्रियताको कुरा गर्न सुहाउँछ ? नेपालमै जन्मिएको भए पनि नेपाली नागरिकता नभएर विवश भएर बसेका लाखौं जनता छन् । तर, विदेशी आएर नेपालमा चुनाव लडिदिन्छन् । अमेरिकी सरकारले नेपाली नागरिकता खारेज गरेर न आफ्नो देशको नागरिकता दियो ।
एउटै व्यक्तिले दुईवटा नागरिकता बोक्न मिल्दैन । उनले अमेरिकी नागरिकता लिनेबित्तिकै नेपाली नागरिकता खारेज भइसकेको छ । उनले प्रस्टरुपमा आफूले नेपाली नागरिकता लिनका लागि कुनै प्रक्रिया अघि नबढाएको भनिसकेका छन् । नागरिकताको विषय वर्षौं अघि सल्टिसकेको उनले बताउँदै आएका छन् । तर, सरकारलाई कुनै प्रमाण नदेखाइकन उनको नागरिकताको विषय कसरी सल्टियो ?
कि कानुन पनि व्यक्तिपिच्छे फरक–फरक छ ? कसैले नागरिकता नभएर एउटा सिम निकाल्न सकेको छैन, कोही चुनाव लडेका छन् । पहुँच, प्रभाव र पैसा नभएकालाई कानुनले पनि भेदभाव गर्दो रहेछ भन्ने यहीँबाट स्पष्ट भइसकेको छ । निर्वाचन आयोगले उनलाई चुनाव जितेको प्रमाणपत्र दिनुहुँदैन । आयोगले के हेरेर रविको ‘राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी’ दर्ता ग¥यो ?
पार्टी दर्ता गरे पनि नागरिकताको विषयलाई लिएर विवाद बाहिरिएपछि किन छानबिन भएन ? यसमा त आयोगका पदाधिकारीको पनि मिलोमतो रहेको देखियो । नागरिकता भनेको एकदम गम्भीर विषय हो । तर, आयोग मौन रह्यो, किन ? नागरिकतामाथि उठेको यो प्रश्नको जवाफ सरोकारवाला निकायले तुरुन्त दिनुपर्छ ।
–सरोज राई, बालुवाटार
प्रकाशित मिति: सोमबार, मंसिर १२, २०७९ १४:२८
