आज वैशाख ११, अर्थात् लोकतन्त्र दिवस । २०६२/६३ को जनआन्दोलनमार्फत प्राप्त नागरिक अधिकार सुनिश्चित गरी समावेशितालाई प्राथमिकता दिइएको लोकतन्त्र १७ वर्षे लक्का जवान बनिरहँदा नागरिकले त्यसको अनुभूति गर्न पाएको देखिएन । लोकतन्त्र प्राप्तिका १६ वर्ष विभिन्न आरोहअवरोह पार गर्दै नागरिकहरुलाई परिवर्तनको अनुभूति दिलाउने हुनुपर्दथ्यो, त्यो भएन । ३० वर्षे पञ्चायतविरुद्ध संघर्ष गरी ०४६ सालको जनआन्दोलनबाट प्राप्त प्रजातन्त्रसमेत अस्वीकार गरी लोकतन्त्र स्थापना गरियो । लोकतन्त्र लोकका विशेष हुनुपर्ने थियो । हुन सकेन । कारण लोकले त्यसलाई अनुभूति नै गर्न पाएन ।
२०४६ सालको परिवर्तनले ल्याएको अधिकार, वाक स्वतन्त्रता, मौलिक हकसँगै लोकतन्त्रले ल्याएको समावेशितामा विचार र वादभन्दा माथि परिवारवाद बन्न पुग्यो । पञ्चायती शैलीमा लोकतन्त्रवादीहरु देखिए । अर्थात् जनताले चाहेको परिवर्तनभन्दा पनि पारिवारिक परिवर्तनमा नै राजनीतिक दलका नेतृत्वहरु नतमस्तक भए, भइरहेका छन् ।
लोकतन्त्रकै आडमा २४० बर्षे राजतन्त्रको अन्त्य गरी गणतन्त्र स्थापना गर्न सफल भएता पनि त्यसले जनताको मुहारमा परिवर्तनको संकेत गर्न सकेको छैन । गरिब झन् गरिबीको रेखामुनि पिल्सिनु परिरहेको छ । गाँस, बास र कपासको ग्यारेण्टी भन्ने वाणीहरु हराए । शिक्षा, स्वास्थ्य जनताको नैसर्गिक अधिकार भनिएता पनि यसमै व्यापारीकरण भयो ।
लोकतन्त्र सीमित व्यक्तिको मुठ्ठीभित्र नै देखियो । लोकतन्त्रको मानकहरु विखण्डित बन्दै गए । विचार र सिद्धान्त पद, पैसामा परिवर्तन भए । मानौं लोकतन्त्र भनेको ठूला दलहरुका लागि सत्ता र पदको भागबण्डा गर्ने महत्वपूर्ण कानुन बनाइदिएजस्तो । जनताको दैनिकी अझ कष्टकर बन्दै गयो । एउटा राजाको ठाउँमा दर्जनौं राजाहरु स्थापित हुने प्रयास गरे । जसकारण लोकतन्त्रप्रति जनताको वितृष्णा पैदा गराइदिएको भान भइरहेको छ ।
पुराना पुस्ताबाट नयाँ पुस्तामा सत्ता हस्तान्तरणको प्रयास हुनुपर्ने थियो त्यो पनि हुन सकेन । बरु जसरी हुन्छ भागबण्डाबाटै सत्तामा लिसोजस्तै टाँसिएर बसिरहने प्रवृत्ति हावी भयो । मुलुक परिवर्तन गर्ने संकेत बोकेर आएको लोकतन्त्रमा नेतृत्व वर्ग नै परिवर्तन भइदिए ।
विगतको १६ वर्षमा बढ्दो बेरोजगारी, परनिर्भरताले युवा पुस्तालाई अझ राजनीतिक नेतृत्वप्रति वितृष्णा पैदा गराइदियो । मुलुक र जनताको परिवर्तनको सट्टा सीमित व्यक्तिको परिवर्तन मात्र देखियो । आर्थिकरुपमा मुलुक संकटको भूमरीमा क्रमशः फस्दै गइरहेको वर्तमान परिवेशमा लोकतन्त्र वास्तविकरुपमा नै जनताले अनुभूति गर्न पाएका छैनन् । विचार र वादलाई मारेर लोकतन्त्रका नाममा दलहरु सत्ता भागबण्डामा नै रमाउन थाले । जनताले अनुभूति गर्न नपाएको के लोकतन्त्र ?
प्रकाशित मिति: सोमबार, वैशाख ११, २०८० १२:३७
