काठमाडौं– पुस १० गते नेकपा माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाललाई प्रधानमन्त्री बनाएर अधिकांश प्रदेश सरकार कब्जामा लिन सफल भएको थियो– नेकपा एमाले । निर्वाचनमा दोस्रो दल बन्दा पनि चुनावी गठबन्धनलाई फुटाएर एमालेले लाभैलाभ लियो । तर, प्रधानमन्त्री दाहाललाई हरेक निर्णयमा अँठ्याउन खोज्दा ओलीले धमाधम उपलब्धि गुमाउन थालेका छन् ।
पहिलोपटक विश्वासको मत माग्दा कांग्रेसले दाहाललाई सघाए । त्यतिबेला सशंकित एमाले अध्यक्ष ओलीले कांग्रेसलाई ढोक्सा नथाप्न चेतावनी दिएका थिए । ओलीले त्यतिमात्र हैन, ढोक्सामा केही नपर्ने ठोकुवासमेत गरे । तर, कांग्रेसले थापेको ढोक्सामा राष्ट्रपति प¥यो । उपराष्ट्रपति पाउने भएपछि जनता समाजवादी पार्टी पनि ढुक्कैले पुरानै गठबन्धनमा फर्कियो ।
- पुस १० गते सबै गुमाएको कांग्रेसको पोल्टामा संघीय सरकारमा गठबन्धन फेरबदलसँगै तीन मुख्यमन्त्री
- कर्णाली र बागमती सरकारमा माओवादी नेतृत्व रहँदा मधेसमा जसपाको निरन्तरता
- नामकरणसँगै आन्दोलन भड्किएपछि कोशीमा भने गठबन्धन तत्कालै सरकार भत्काउने पक्षबाट ‘ब्याक’
त्यसपछि चिढिए एमाले अध्यक्ष ओली । यसअघि नै आफ्नो सहयात्री दल राप्रपाले सरकार छाडिसकेको थियो । दाहालले पुनः विश्वासको मत लिनुपर्ने अवस्था आउनुअघि नै एमाले सरकारबाट बाहिरियो । चैत ६ गते दाहालले प्रधानमन्त्रीमा दोस्रोपटक विश्वासको मत पाए । एमाले दाहालको विपक्षमा उभियो । योसँगै प्रदेशमा पनि एमालेले एकपछि अर्को सरकार गुमाउँदै गयो । बिहीबारमात्र एमालेको हातमा रहेको गण्डकी र लुम्बिनीको नेतृत्व कांग्रेसले खोसेको छ ।
पहिलो सिकार सुदूरपश्चिम
संघमाझैं एमाले र माओवादीसहित अरु दल मिलेर एमाले नेता राजेन्द्रसिंह रावल मुख्यमन्त्री बनेका थिए यहाँ । रावल माओवादी केन्द्र र नागरिक उन्मुक्ति पार्टीको समर्थनमा गत पुस २७ गते मुख्यमन्त्री बनेका थिए ।संघको सत्ता फेरबदल भएसँगै सुदूरपश्चिम पहिलो सिकार भयो । माओवादी सरकारबाट बाहिरियो । त्यसपछि माघ २६ गते कांग्रेसका कमलबहादुर शाह मुख्यमन्त्रीमा नियुक्त भए । शाह संविधानको धारा १६८ को उपधारा ३ अनुसार मुख्यमन्त्री नियुक्त भएका हुन् । ५३ सदस्यीय प्रदेशसभामा कांग्रेसका १९, एमालेका १०, माओवादीका ११ (सभामुखसहित), नागरिक उन्मुक्तिका सात, नेकपा एकीकृत समाजवादीका चार र राप्रपा एक तथा स्वतन्त्र सांसद एक जना छन् ।
कर्णालीमा माओवादीकै नेतृत्व
कर्णालीमा एमालेको समर्थनमा पुस २७ गते माओवादीका राजकुमार शर्मा मुख्यमन्त्रीमा नियुक्त भएका थिए । संघीय सत्तामा फेरबदल आएसँगै चैत २६ गते एमालेले सरकार छाड्यो । यहाँ एमाले–माओवादीबीच आलोपालोमा मुख्यमन्त्री चलाउने गरी सुरूमा शर्मा मुख्यमन्त्री बनेका थिए ।
एमाले सरकारबाट बाहिरिएसँगै वैशाख ७ मा कांग्रेस सरकारमा गयो । वेदराज सिंह, खड्गबहादुर पोखरेल र कृष्णकुमार बिसी मन्त्री बने । सिंह आर्थिक मामिला तथा योजना, पोखरेल सामाजिक विकास र बिसी वन तथा वातावरण मन्त्रीमा नियुक्त भए ।
लुम्बिनीमा कांग्रेसको नेतृत्व
आफू अल्पमतमा परेको एक महिनापछि मात्र लिला गिरी मुख्यमन्त्रीबाट पदमुक्त भएका छन् । माओवादीको समर्थनमा गिरी गत पुस २७ गते मुख्यमन्त्रीमा नियुक्त भएका थिए । संघको फेरबदलपछि चैत १२ गते माओवादीले सरकार छाड्यो । त्यही दिन कांग्रेसका संसदीय दलका नेता डिल्लीबहादुर चौधरीले सरकारको नेतृत्वमा दाबी गरेका थिए ।
तर, एक महिनासम्म गिरी चुप लागे र वैशाख ११ गतेमात्र विश्वासको मत मागे । गिरीले विश्वासको मत नपाएपछि प्रदेश प्रमुख अमिक शेरचनले नयाँ सरकारको गठनका लागि आह्वान गरे । कांग्रेसका चौधरीले संविधानको धारा १६८ को २ बमोजिम सरकारमा दाबी गर्दा एमालेका गिरीले धारा १६८ को ३ अनुसार मुख्यमन्त्रीमा दाबी गरे । प्रदेश प्रमुख शेरचनले संविधानको धारा १६८ को उपधारा २ बमोजिम चौधरीलाई मुख्यमन्त्रीमा नियुक्त गरे ।चौधरीलाई आठ राजनीतिक दल र स्वतन्त्रसहित ५३
सदस्यको समर्थन रहेको छ ।
गण्डकीमा पनि कांग्रेसकै नेतृत्व
संघीय सरकारमा ‘कमब्याक’ गरेसँग कांग्रेसले प्रदेश विस्तारै आफ्नो कब्जामा लिन थालेको हो । लुम्बिनीमा बिहीबार चौधरी मुख्यमन्त्री हुनुभन्दा केही समय अघिमात्र गण्डकीमा संसदीय दलका नेता सुरेन्द्रराज पाण्डे मुख्यमन्त्रीमा नियुक्त भए ।
यहाँ माओवादीको सहयोगमा गत पुस २५ गते एमालेका खगराज अधिकारी मुख्यमन्त्रीमा बनेका थिए । चैत १० गते माओवादी केन्द्रले सरकार छाडेपछि अधिकारी अल्पमतमा परेका थिए ।
पाण्डे नेपालको संविधानको धारा १६८ को उपधारा २ बमोजिम गण्डकी प्रदेशका ३५ प्रदेशसभा सदस्यको समर्थनसहित मुख्यमन्त्री बनेका हुन् । गण्डकी प्रदेशको चौथो मुख्यमन्त्रीका रुपमा नियुक्त भएका पाण्डेलाई नेपाली कांग्रेसका २७, नेकपा माओवादी केन्द्रका सात र स्वतन्त्र एक प्रदेशसभा सदस्यले समर्थन गरेका छन् ।
बागमतीमा माओवादीकै नेतृत्व
एमाले, राप्रपाको सहयोगमा गत पुस २५ गते यहाँ माओवादीका शालिकराम जम्कट्टेल मुख्यमन्त्री भए । चैत १० गते एमालेले सरकार छाडेसँगै सरकार अल्पमतमा प¥यो । यसअघि राप्रपाले पनि सरकार छाडिसकेको थियो । विश्वासको मत लिँदा कांग्रेसको समर्थन पाएर जम्कट्टेलको सत्ता जोगियो ।
चैत २६ गते बागमतीमा नेपाली कांग्रेसबाट दुई मन्त्री नियुक्त भए । कांग्रेस संसदीय दलका नेता बहादुरसिंह लामा आर्थिक मामिला तथा योजनामन्त्री बन्दा तिर्थबहादुर लामा खानेपानी ऊर्जा तथा सिँचाइमन्त्रीमा नियुक्त भए ।
मधेसमा जसपाको सरकार
मधेस प्रदेशमा जनता समाजवादी पार्टीका सरोजराज यादव मुख्यमन्त्री छन् । एमालेको समर्थनमा पुस २७ गते मुख्यमन्त्रीमा नियुक्त भएका हुन् ।मधेस प्रदेश सभाका १०७ सदस्यमध्ये ६३ सांसदको हस्ताक्षरसहित यादवले मुख्यमन्त्रीका लागि दावी पेश गरेका थिए । यो प्रदेशसभामा बहुमतका लागि ५४ जना प्रदेशसभा सदस्यको आवश्यक पर्छ ।
उनलाई आफ्नै दल जसपाको १६, नेकपा एमालेका २३, जनमत पार्टीका १३, नेकपा माओवादी केन्द्रका नौ, राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टी र नेपाल संघीय समाजवादी पार्टीका एक÷एक तथा स्वतन्त्र प्रदेशसभा सदस्य गरी ६३ जनाले समर्थन गरेका थिए । मधेसमा एमालेले चैत २१ गते सरकार छाड्यो । जसपा सत्ता गठबन्धनमै रहेकोले एमालेले छाडेका मन्त्रालयको जिम्मेवारी अहिले मुख्यमन्त्री यादवले सम्हालेका छन् ।
कोशीमा कांग्रेस ‘पर्ख र हेर’को नीतिमा
कोशी प्रदेशमा एमालेका मुख्यमन्त्री हिक्मत कार्की मुख्यमन्त्री छन् । माओवादीको समर्थनमा पुस २४ गते कार्की कोशीको मुख्यमन्त्री बनेका हुन् । कोशीमा एमालेका ४०, माओवादीका १३, राप्रपाका छ र जसपाका एक सांसद छन् । कार्की ६० सांसदको समर्थनमा मुख्यमन्त्री नियुक्त भएका हुन् । संघीय सत्तामा फेरबदल भए पनि यहाँ माओवादीले सरकार छाड्न अलमल गरिरहेको छ ।
कोशी प्रदेशसभा ९३ सदस्यीय छ । सरकार गठन गर्न ४७ सांसदको मत चाहिन्छ । सबैभन्दा ठूले दल एमालेका ४० जना सांसद छन् । राप्रपाको साथ पाउँदासम्म एमालेतर्फ ४६ सांसद हुन्छन् ।कोशीमा कांग्रेसका २९ सांसद छन् । सभामुखसहित माओवादी केन्द्रमा १३, एकीकृत समाजवादीका चार र जसपाका एक सांसद छन् ।
सरकार गठन गर्न चाहिने ४७ सांसद गठबन्धनसँग छ ।यद्यपि फागुन १७ गते प्रदेशको नाम कोशी राखेसँगै यहाँ आन्दोलनको राँको दन्किएको छ । यसैले सत्ता गठबन्धन सरकार फेर्ने पक्षमा देखिँदैन । ठूलो दल कांग्रेस यतिबेला ‘पर्ख’ र ‘हेर’को नीतिमा देखिन्छ । नामकरणका कारण कोशीमा विषम परिस्थिति रहेकोले अहिले नै सरकारमा जान नहुने कांग्रेसको विश्लेषण रहेको नेताहरु बताउँछन् ।
