काठमाडौं– राजतन्त्र पुनःस्थापना भएपछि २० लाखसम्मको बैंक, सहकारी र लघुवित्तको ऋण मिनाहा गर्ने भन्दै ऋणीहरूलाई भेला पारेर काठमाडौं केन्द्रित प्रदर्शन थालेका विवादित व्यवसायी दुर्गा प्रसाईं समूहको अभियानमा राजावादीहरूको वर्चश्व देखिएको छ ।
‘राष्ट्र, राष्ट्रियता, धर्म, संस्कृति र नागरिक बचाऊ महाअभियान’ नाम दिइएको अभियानको संयोजनमा बिहीबार भएको प्रदर्शनमा सहभागीहरूले ‘गणतन्त्र मुर्दावाद,’ ‘राजतन्त्र जिन्दावाद’ भन्दै नारा लगाए । आन्दोलनकारीले गणतन्त्रलाई धोकाको संज्ञा दिए । मुलुकलाई हिन्दूराष्ट्र घोषणा गरिएको २०४७ सालको संविधान पुनःस्थापनाको माग प्रदर्शनको क्रममा गरे । संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रविरोधी मत प्रकट गरे ।
राजावादी दल राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टी (राप्रपा)का प्रवक्ता ज्ञानेन्द्र शाहीले व्यवस्था परिवर्तन (राजतन्त्र पुनःस्थापना)को सवाल चर्कैगरी उठाए । उनले प्रदर्शनकारीहरूलाई सोधे, ‘व्यवस्था परिवर्तनका लागि एकजुट हो ?’ सांसदसमेत रहेका शाहीले अघि थपे, ‘सबै साथीहरू राष्ट्रिय झण्डामुनि आइदिनुहुन, गोलबद्ध भइदिनुहुन, एकजुट भइदिनुहुन आजैदेखि यो व्यवस्था अन्त्य गरिदिनहुन म अनुरोध गर्दछु ।’
शाही प्रवक्ता रहेको दल राप्रपाले भने प्रसाईं नेतृत्वको समूहले गरेको प्रदर्शनलाई समर्थन गरेको छैन । यसबारे अनिर्णित छ । तर, शाही पुगेर प्रदर्शनलाई सम्बोधन गरेर राजतन्त्र फर्काउन एकताबद्ध हुन आग्रह गरे । वित्तीय संस्थाको ऋण मिनाहबारे भने उनी बोलेनन् ।
जबकि, प्रसाईंले २० लाखसम्मको ऋण मिनाहा गराउन काठमाडौं जाऔं भन्दै हजारौं ऋणीलाई ल्याएका हुन् । कतिपयचाहिँ प्रसाईंको यही कुरा युट्युब र फेसबुकलगायत सामाजिक सञ्जालबाट सुनेर आएको पाइएको छ । तर, राजावादी दल राप्रपा प्रवक्ता शाहीले ऋणीहरूको ऋण मिनाहबारे बोलेनन् । बरु, प्रदर्शनलाई उपयोग गरेर उनले राजतन्त्र फर्काउने आशयको अभिव्यक्ति दिएपछि राजावादीले च्याँखे दाउ थाप्न प्रयास गरेको अर्थमा टिप्पणी गर्न थालिएको छ ।
छिमेकी बैंकका ऋणीसमेत रहेका सिन्धुली घर भएका प्रदर्शनमा सहभागी खोजराज बुुढाथोकी बैंकले ब्याज अस्वाभाविक बढाएको र हर्जना पनि लगाएका कारण पीडित भएपछि ऋण मिनाह हुने आशले प्रदर्शनमा आएका हुन् । तर, प्रदर्शनलाई सम्बोधन गरेका शाहीबाट भने उनले राजा फर्काउने भाषण सुने ।
‘बैंकको ऋण खाएपछि तिर्ने नै हो । कमाएर तिर्छु । तर, ब्याज घट्नुप¥यो । हर्जनाले डामेको छ,’ उनले प्रभावसँग भने, ‘अहिलेचाहिँ ऋण नै मिनाहा भन्ने सुनेर आएँ । तर, यहाँ अर्कै कुरा बढी सुनियो ।’प्रसाईंको अभियानमा झापा, मोरङ, सुनसरीसँगै मधेस, बागमती, गण्डकी, लुम्बिनीलगायत विभिन्न प्रदेशबाट वित्तीय संस्थाका ऋणीहरू आएका छन् । उनीहरूलाई वित्तीय संस्थाहरूले सर्वसाधारण नेपालीकै बचत रकमलाई ऋणका रूपमा प्रवाह गरेका हुन् । अभियानका संयोजक प्रसाईं स्वयं विभिन्न बैंकका पाँच अर्बभन्दा बढी रकमको ऋणी हुन् ।
ऋणको ब्याजसमेत तिर्न नसकेका उनले पछिल्ला दिनमा अराजक अभिव्यक्ति दिँदै आएका छन् । उनले बैंक, सहकारी र लघुुवित्त मारवाडी समुदायका १६ परिवारको कब्जामा रहेको र उनीहरूबाट सर्वसाधारण नेपाली नागरिक ठगिएको आरोप पनि लगाउँदै आएका छन् । त्यसविरुद्ध प्रदर्शनमा आउन ऋणीहरूलाई उनको आह्वान थियो । सोहीअनुसार प्रदर्शनमा आउँदा ऋणीहरूले भने राजतन्त्र र हिन्दूराष्ट्रको माग अधिक सुने ।
‘साहुबाट ५० हजार ऋण लिएको थिएँ । तर, एकै वर्षमा एक लाख ५० हजार पुग्यो । शरीरभन्दा आँखा ठूलो भनेजस्तो भयो,’ महोत्तरीबाट आएका ७० वर्षीय लघुवित्तका ऋणी शिवलाल महतोले भने, ‘हामी राजतन्त्र र हिन्दूराष्ट्रको कुरा सुन्न आएका होइनौं । हाम्रो ऋण मिनाहा होस् भन्ने हो ।’
अभियानका संयोजक प्रसाईंले भने बल्खुुको प्रदर्शनमा वित्तीय संस्थाका ऋणीका समस्या र राजतीतिक सवाल उठाए । वित्तीय संस्थाहरूले सर्वसाधारण जनताको उठीबास लगाएको बताए । यससँगै दिनहुँ युवाहरू विदेशिनु परेको, रोजगारी नभएको, बुुबाआमाले छोराछोरीसँगै चाडबाड मनाउन नपाएकोदेखि देशको उद्योग कलकारखाना बन्द भएको र देश भ्रष्टसँगै तस्करहरूको पञ्जामा परेको आरोप लगाए ।
प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहालले देश चलाउन नसकेको पनि उनको ठहर छ । त्यही भएर दाहालले जनतासामु आत्मसमर्पण गर्नुुपर्ने तर्क गरे । ‘प्रधानमन्त्रीज्यूलाई म राम्रोसँग चिन्दछु । २० वर्ष काम गरेको । म उहाँलाई भन्छु– तपाईं सरेण्डर गर्नुहोस् । जनतासँग आउनुहोस् । हिजो जनताले पु¥याएको ठाउँमा । जनतालाई जिम्मा लगाउनुहोस्, तपाईंहरूले सक्नुभएन,’ प्रसाईंले भने ।
उनले देशमा राजतन्त्र फर्काएको दिन उज्यालो नहुँदै ऋणीहरूको ऋण मिनाहा गर्ने प्रतिबद्धता दोहो¥याए । दोस्रो शंखधर शाख्वा हुने दृढता प्रस्तुत गरे । तर, राजतन्त्र पनि फर्काउने भन्ने उनको प्रदर्शनमा पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र शाह भने देखिएनन् । प्रसाईंले भने शाहको साथ प्रदर्शनमा खोजेका थिए । यसपछि प्रसाईंले पत्रकारहरूसँग भने, ‘लघुुवित्त, सहकारी र बैंकले नागरिकलाई नांगो बनाइसके । नागरिक मर्न थालिसके । कहाँ राजा कहाँ रानी ? कहाँ के कहाँ के ? जनताको पीडाको कुरा गर्नुपर्छ ।’
प्रसाईं नेतृत्वको समूहले बिहीबार गरेको प्रदर्शन भने हिंसात्मक बनेको थियो । सुरुमा एमालेको भ्रातृ संगठन युवा संघ नेपालका कार्यकर्ता र प्रसाईंका समर्थकबीच झडप भएको थियो । पछि प्रसाईंले ‘अब सहर पस्ने’ भनेपछि उनका समर्थकहरूले बल्खु चोक क्षेत्रमा निषेधित क्षेत्र तोड्न खोज्दा दुुईपटक प्रहरीसँग झडप भएको थियो ।
काठमाडौं उपत्यका प्रहरी कार्यालयका प्रवक्ता दिनेशराज मैनालीका अनुसार प्रहरीले प्रदर्शनकारीहरूलाई नियन्त्रणमा लिन पानीको फोहोरा, १५७ सेल अश्रुग्यास र पाँच राउण्ड रबरको गोलीसमेत प्रहार गर्नुपरेको थियो । सो क्रममा २३ जना प्रदर्शनकारी र पाँच जना प्रहरी सामान्य घाइते भएका प्रहरीले जानकारी दिएको छ ।
