- माओवादीबाट नयाँ शक्ति, जसपा हुँदै नेसपासम्म आइपुग्दा डा. बाबुराम भट्टराई शक्तिहीन र प्रभावहीन बनेका छन्
- माओवादी जनसरकार प्रमुख, गणतन्त्रकालको पहिलो अर्थमन्त्री र चौथो प्रधानमन्त्री हुँदा डा. भट्टराईको राजनीतिक कद अग्लो थियो
- भट्टराईलाई नेता कार्यकर्ताले क्रमशः छाडेपछि एक्लिएका छन्
काठमाडौं– २८ वर्षअघि तत्कालीन प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवालाई नेकपा माओवादीको तर्फबाट ४० बुँदे माग बुझाउने नेता डा. बाबुराम भट्टराई हुन् । देउवा सरकारले भट्टराईले बुझाएका मागहरूलाई सम्बोधन भन्दा पनि उल्टै माओवादीमाथि दमन गरेपछि भएको १० वर्षे सशस्त्र विद्रोहकालमा भट्टराई युद्ध रणनीतिकार रहे । युद्धको अन्तिमतिर जनसरकार प्रमुख भएका उनी गणतन्त्र नेपालको पहिलो अर्थमन्त्री र चौथो प्रधानमन्त्री बने । उनी अर्थमन्त्री र प्रधानमन्त्री हुँदा भएका कामले उनको कद अग्लिएको थियो । उनका पछि एउटा ठूलै पंक्ति थियो ।
तर, अहिले त्यस्तो छैन । डा. भट्टराई क्रमशः एक्लिएका छन् । उनको राजनीतिक व्यक्तित्व गिर्दो छ । शक्ति क्षीण छ । अर्को शब्दमा भन्दा देशमा राजनीतिक क्रान्ति सम्पन्न भएको ठहर गरिसकेका भट्टराई आर्थिक र सामाजिक क्रान्तिको मैदानमा एक्ला खेलाडी भएका छन् । उनलाई छाड्नेहरूको लर्को छ ।
आज र भोलि पार्टीको केन्द्रीय समिति बैठक बस्दै छ । पार्टीमा छलफल नै नगरिकन भएको यो (यादव समूहको अलग हुने निर्णय) त राजनीतिक ठगी हो ।
डा. बाबुराम भट्टराई
अध्यक्ष, नेसपा
शनिबारमात्रै उनी नेतृत्वको नेपाल समाजवादी पार्टीबाट प्रतिनिधिसभा सदस्य महेन्द्रराय यादव अलग भए । यादवसँग बागमती प्रदेश सांसद तथा मन्त्री गंगानारायण श्रेष्ठ पनि अलग भए । यादव नेसपाका एक जना अध्यक्ष र श्रेष्ठ सहअध्यक्ष हुन् । महासचिव रमेश यादवले पनि भट्टराईलाई छाडेका छन् । उनीहरूसँग नेसपाको ठूलै पंक्ति छ । छिट्टै यादव नेतृत्वमा नेसपाबाट अलग भएका नेता कार्यकर्ताहरू प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल नेतृत्वको नेकपा माओवादी केन्द्रसँगको एकता प्रक्रियामा जाने भएका छन् ।
माओवादी केन्द्रका महासचिव देवप्रसाद गुरुङ र नेसपा महासचिव यादवले हस्ताक्षर गरेको विज्ञप्तिमा उल्लेख भएअनुसार माओवादी र नेसपाबीच एकता गर्ने र महाधिवेशनले एकीकृत पार्टीको नाम टुंगो लगाउने सहमति भएको छ । वैचारिक एकरुपता र संगठनामत्मक तयारी गर्न कार्यदलसमेत गठन भएको छ । जहाँ माओवादीको तर्फबाट महासचिव गुरुङ र उपमहासचिव जनार्दन शर्मा छन् भने नेसपाबाट सहअध्यक्ष श्रेष्ठ र महासचिव यादव रहेका छन् ।
माओवादी र नेसपाको यादव पक्षसँग सहमति गर्ने सन्दर्भमा भएको छलफलमा प्रधानमन्त्रीसमेत रहेका माओवादी अध्यक्ष दाहाल र वरिष्ठ उपाध्यक्ष नारायणकाजी श्रेष्ठ तथा नेसपाबाट अध्यक्ष यादव सहभागी थिए । यससँगै अर्का अध्यक्ष डा. भट्टराई एक्ला भएका छन् । वाम विश्लेषक डा. खगेन्द्र प्रसाईंको शब्दमा डा. भट्टराईको राजनीतिक यात्रामा यो करिब बिराम लाग्ने संकेत हो । हुन पनि डा. भट्टराईको अग्लो राजनीतिक कद होचिँदै गएको छ । ठूलो जमातबाट समूहको नेता भएका छन् । प्रसाईंका अनुसार डा. भट्टराई डुब्नुअघि क्षितिजमा पुगेका घामजस्तै भएका राजनीतिक नेतृत्व हुन् ।
‘डा. भट्टराई नेपाली राजनीतिको एकताका आइकनजस्तै थिए । माओवादी वार्ता टोली संयोजक भएर खेलेको भूमिकादेखि गणतन्त्र आइसकेपछि अर्थमन्त्री र प्रधानमन्त्री हुँदा जसरी उनको कद अग्लियो, अहिले ठीक उल्टो भएको छ । सहयात्रीहरूले छाडेका छन् । क्रमशः उनी कमजोर नेता भए । यो भनेको क्षितिजको घामजस्तै हो,’ उनले प्रभावसँग भने ।भट्टराईले ३ असोज २०७२ मा संविधान जारी भएको एक सातामै आफैंले सशस्त्र विद्रोह गरेको दल माओवादी त्यागे ।
एउटा राजनीतिक प्रक्रियासम्म उहाँ (डा.भट्टराई)को नेतृत्व आवश्यक थियो । स्वीका¥यौं । तर, अहिलेको सन्दर्भमा उहाँको राजनीतिक गन्तव्य उपयुक्त छैन । त्यही कारण हामी अलग भयौं । राजनीतिक रुपमा बन्धक भइरहन त सक्दैनौं ।
गंगानारायण श्रेष्ठ
सहअध्यक्ष, नेसपा
त्यसक्रममा उनको विश्लेषण भनेको देशमा राजनीतिक क्रान्ति पूरा भएको र आर्थिक तथा सामाजिक क्रान्तिको कार्यभार छ भन्ने थियो । जुन नयाँ शक्तिबाट सम्भव छ भन्दै उनले पार्टी नै नयाँ शक्ति स्थापना गरे । २०७४ सालको प्रतिनिधिसभा चुनावमा उनी एक्लैले चुनाव जिते । नयाँ शक्ति एकल सांसदमा सीमित भयो । यसपछि उनी मधेसवादी दलहरूसँग एकता प्रक्रियामा गए । अन्ततः जसपाका संघीय अध्यक्षसम्म भए । तर, यहाँ भने डा. भट्टराई टिक्न सकेनन् । दल फुटाएर हिँडे । अहिले नेसपाका अध्यक्ष हुन् । उनले यसबीचमा पार्टीको आकार बढाउन बल नगरेका होइनन् । तर, दलबाट क्रमशः नेताहरू अलग भइरहे । जुन शृंखला शनिबारसम्मै जारी रह्यो ।
नेसपाका सहअध्यक्ष श्रेष्ठका अनुसार भट्टराई जडसूत्रमा अल्झिएका छन् । उनले हजारौं नेता कार्यकर्तालाई भट्टराईले ‘राजनीतिक बन्धक’ बनाएको र त्यसलाई तोडेर अगाडि बढेको बताए । ‘एउटा राजनीतिक प्रक्रियासम्म उहाँको नेतृत्व आवश्यक थियो । स्वीका¥यौं । तर, अहिलेको सन्दर्भमा उहाँको राजनीतिक गन्तव्य उपयुक्त छैन,’ उनले भने, ‘त्यही भएर हामी अलग भयौं । राजनीतिक रुपमा बन्धक भइरहन त सक्दैनौं ।’शुक्रबार बसेको माओवादी स्थायी कमिटी बैठकले नेसपाको यादव समूहलाई पार्टी एकता प्रक्रियामा जोड्ने निर्णय गरेको थियो । डा. भट्टराईलाई तत्काल समेट्न नसकिने निष्कर्ष पनि थियो । सोहीअनुसार शनिबार भट्टराई र उनको समूहलाई छाड्दै यादव समूह माओवादीसँगको एकता प्रक्रियामा सामेल भएको छ ।
यसलाई लिएर डा. भट्टराईले माओवादी अध्यक्ष दाहालसँग कडा आक्रोश पोखेका छन् । उनले प्रधानमन्त्री दाहालबाट ‘राजनीतिक ठगी’ भएको आरोप लगाए । ‘आज र भोलि पार्टीको केन्द्रीय समिति बैठक बस्दैछ । पार्टीमा छलफल नै नगरीकन भएको यो (यादव समूहको अलग हुने निर्णय) त राजनीतिक ठगी हो,’ डा. भट्टराईले पत्रकारहरूलाई प्रतिक्रिया दिएका छन् । एकताका चर्चित राजनीतिज्ञ भट्टराई नेपालको सन्दर्भमा वैकल्पिक राजनीतिका सूत्रधारसमेत हुन् । तर, तत्कालीन पार्टी नयाँ शक्ति होस् या अहिलेको नेसपा, भट्टराईले मुखले मात्रै वैकल्पिक शक्ति बनाए । जनमतका आधारमा वैकल्पिक शक्ति बनाउन सकेनन् । परिणामतः उनका पछि लाग्ने ठूलो पंक्ति अलग भएका छन् ।
माओवादी सचिव गणेश साह भट्टराई पनि माओवादीमा आउने दाबी गर्छन् । ‘उहाँकै गृहजिल्ला गोरखा त उहाँको पकडबाट माओवादीले फिर्ता लियो । अन्यन्त्र त्यस्तै छ । एक तरिकाले भन्ने हो भने उहाँ एक्ला वृहस्पतिजस्तै हुनुभयो,’ उनले भने, ‘अझै कमजोर हुने छन् । त्यसपछि उहाँको पनि फर्काइ माओवादीमै हो ।’डा. भट्टराई यसअघि समाजवादी मोर्चाको माध्यमबाट माओवादीमा फर्किने चर्चा थियो । तर, समाजवादी मोर्चामै उनको दल अटेन । कारण, उपेन्द्र यादव नेतृत्वको जनता समाजवादी पार्टी (जसपा) मोर्चामा रहे । यसपछि भट्टराईले पार्टीलाई मोर्चामा आबद्ध गराएनन् र कमजोर भइसक्दा पनि माओवादीसँगको एकता प्रक्रिया बढाएनन् ।
