- टिकट माग्न आएका कांग्रेस–एमालेका आकांक्षीहरू नेताहरूको घरघर चहार्दै
- पहिचान पक्षधर डकेन्द्रसिंह थेगिम र स्वतन्त्र मिलन लिम्बूद्वारा उम्मेदवारी घोषणा
- उम्मेदवार बनाउन आदिवासी नेतामा दलहरूको नजर
काठमाडौं– अबको ४०औं दिनमा इलाम–२ मा हुने उपनिर्वाचनको माहोल देशको राजधानी काठमाडौंमा तातेको छ । नेपाली कांग्रेस र नेकपा एमालेबाट उम्मेदवार हुन आकांक्षा राख्नेहरू पार्टीका सभापति/अध्यक्षका घरघर चहारिरहेका छन् । टिकटका लागि रस्साकस्सी चलिरहेको छ ।
यहीबीच केहीले त पत्रकार सम्मेलन गरेर काठमाडौंबाटै उम्मेदवारी घोषणा गरिसके । उपनिर्वाचन हुने इलाम भने राजधानी काठमाडौंबाट निकै दूरमा छ । तर, केन्द्रमा राजनीतिक माहोल सिर्जना गरेर मात्रै उम्मेदवारहरू चुनावी क्षेत्रमा जान चाहेको देखिएको छ ।
इलाम–२ मा करिब ७५ प्रतिशत आदिवासी जनजातिको बसोबास छ । यही क्षेत्रबाट अढाइ दशक संविधानसभा अध्यक्ष सुवासचन्द्र नेम्बाङ निर्विकल्प जनप्रतिनिधि बनिरहे । गत भदौ अन्तिममा उनको निधन भयो । सुवासभन्दा अघि कांग्रेसका कुलबहादुर गुरुङ र त्यसअघि एमालेकै मणिकुमार सुब्बा निर्वाचित भएका थिए । यस आधारमा इलाम–२ बासीको रोजाइमा जहिल्यै आदिवासी उम्मेदवार नै परे ।
नयाँ दल रास्वपाले आदिवासी जनजाति उम्मेदवार बनाउनुपर्ने निष्कर्ष निकालेको छ । भलै, चर्चा भने इलाम पार्टी सभापति महेन्द्र थापा, लेखक धर्म गौतम, विष्णु काफ्ले र रमेश प्रसाईंसम्मको चलेको छ । थापा कांग्रेस नेता केशव थापाका छोरा हुन् । उनको त्यस क्षेत्रमा प्रभावशाली व्यक्तित्व छ । तर, जनभावना आदिवासी उम्मेदवार होस् भन्ने रहेको थाहा पाएपछि रास्वपाले उम्मेदवार आदिवासी नै बनाउने सहमहामन्त्री कविन्द्र बुर्लाकोटीले बताइसकेका छन् ।
एमालेले पनि आदिवासी उम्मेदवार नै उठाउने तयारी गरिरहेको छ । स्रोतका अनुसार सुवासकै छोरा सुहाङबारे पार्टी अध्यक्ष सकारात्मक छन् । उनलाई उम्मेदवार बनाएको घोषणा गर्न मात्रै बाँकी रहेको स्रोतको दाबी छ । तर सुहाङले भने यसबारे कूटनीतिक शैलीमा प्रभावलाई जवाफ दिएका छन् । ‘म बिरासतको राजनीति चाहन्न र पार्टीले चुनावी मोर्चामा पठायो भने नाइँ भन्नु त भएन,’ उनले भने ।
उमेरले कलिला भए पनि सुहाङको राजनीतिक परिपक्वता झल्किएको छ । यद्यपि, उनी उम्मेदवार भए पनि चुनौती भने लारुम्बा हुने भएको छ । जुन किरात धर्म गुरु आत्मनन्द लिङ्देनको प्रभाव क्षेत्र हो । जहाँ झण्डै १० हजारको संख्यामा किरात धर्मावलम्बीहरू छन् । प्रदेशको नाम कोशी राखिएपछि लिङ्देन रुष्ट छन् । उनले प्रदेशको नाम किरात–सगरमाथा नै प्रस्ताव गरेका थिए । तर, एमाले अध्यक्ष केपी शर्मा ओली, उपाध्यक्षसमेत रहेका सुवासचन्द्र नेम्बाङलगायत नेताहरूका कारण प्रदेशको नाम कोशी पारित भएको बुझाइ लिङ्देनको छ । उनै धर्मगुरु लिङ्देनको प्रभाव क्षेत्र लारुम्बाका एमाले नेतासमेत रहेका किरात धर्म तथा साहित्य उत्थान संघका केन्द्रीय अध्यक्ष डगेन्द्रसिंह थेगिमले पार्टी त्यागेका छन् । उनी पहिचान पक्षधर उम्मेदवार हुन् ।
शुक्रबार उनले उम्मेदवारी घोषणा गरे । उनका अनुसार दुई हजारभन्दा बढी पार्टी सदस्यले प्रदेशको नाम पहिचानविरोधी राखेको भनेर एमालेको सदस्यता नै नवीकरण गरेनन् । जसले गर्दा उम्मेदवार नै बनाए पनि सुहाङलाई चुनौती हुने देखिएको छ । तर सुहाङले आफू उम्मेदवार भएको अवस्थामा गठबन्धन दलहरू माओवादी र नेकपा एकीकृत समाजवादीको पनि मत पाउने विश्वास गरेका छन् ।
कांग्रेस नेता डा. शेखर कोइराला र महामन्त्री गगन थापा समूहले त्यहाँ रमेश लिङ्देनलाई उम्मेदवार बनाउन चाहेको छ । रमेश नातामा किरात धर्मगुरु आत्मनन्दका बाजे पर्छन् । धार्मिक र थरगत सम्बन्धले निकट रमेशले उम्मेदवार भए आदिवासी बाहुल्य क्षेत्रबाट राम्रो मत पाउने दाबी गरेका छन् । उनी कांग्रेसअन्तर्गतको लोकतान्त्रिक आदिवासी जनजाति संघका केन्द्रीय सदस्यसमेत हुन् । यसअघि पनि कांग्रेसबाट उम्मेदवार हुन चाहन्थे । तर त्यसबेला पार्टीका जिल्ला सभापति डम्बर खड्का उम्मेदवार भए । उनलाई माओवादी केन्द्र, एकीकृत समाजवादी र जसपाले गठबन्धनमा रहेर समर्थन गरेका थिए । झिनो मतान्तरले एमाले नेता सुवाससँग पराजित भए ।
पार्टीमा संस्थापन (देउवा) पक्षीय नेता खड्काले यसपटक पनि उम्मेदवार बन्न दौडधुप गरिरहेका छन् । हालै उनले सभापति शेरबहादुर देउवासँग भेटघाट गरेर टिकट दिन आग्रह गरेका छन् । उनीसँगै नेताहरू भेषराज आचार्य र केशव थापाले पनि टिकटको दाबी गरिरहेका छन् ।
इलाम कांग्रेसमा सभापति खड्काभन्दा पनि आचार्य सांगठनिक पकड भएका नेता हुन् । आचार्यपछि पूर्वसभापति हिमालय कर्माचार्य पक्षको ठूलो वर्चश्व छ । खड्का समूह आचार्य र कर्माचार्य समूहभन्दा कमजोर छ । जसले गर्दा टिकटमा यसपटक असर गर्न सक्ने पनि विश्लेषण भइरहेको छ ।
माओवादी नेता धीरेन शर्माका अनुसार माओवादीले उम्मेदवार उठाउने सम्भावना न्यून छ । एमाले उम्मेदवारलाई समर्थन गर्ने सम्भावना बढी रहेको उनी बताउँछन् । उसो त माओवादी छाडेरै पत्रकार मिलन लिम्बूले सोमबार स्वतन्त्र उम्मेदवार भएको घोषणा गरिसकेका छन् । नेपाल आदिवासी जनजाति पत्रकार महासंघका महासचिव उनी युवा नेता हुन् । कतिपयको आशंका भने स्वतन्त्र भनेर उम्मेदवारी दिँदा जनमत प्राप्त हुने अड्कल मिलनले गरेको भन्ने छ । मिलनको घर किरात धर्मगुरु आत्मनन्द भएकै माङ्सेबुङमा पर्छ । युवा र त्यसमाथि आदिवासी पनि भएको हुनाले पहिचान पक्षधर र युवापुस्ताको मत प्राप्त हुने उनको विश्वास छ ।
गृह क्षेत्रमा झलनाथको ढिपी
नेकपा एकीकृत समाजवादीका सम्मानित नेता रहेका पूर्वप्रधानमन्त्री झलनाथ खनालको घर इलाम–२ को साँखेजुङ हो । गत निर्वाचन भने उनले इलाम–१ मा लडे । पूर्वकार्यकर्ता महेश बस्नेतसँग पराजित भए । उनै खनाल यतिबेला गृहक्षेत्र इलाम–२ बाट एमाले उम्मेदवार बन्न सम्पूर्ण शक्ति प्रयोग गरिरहेका छन् । पछिल्लोपटक उनले एमाले अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीसँग बिहीबार भेट गरेका थिए । तर, ओली खनालसँग सकारात्मक छैनन् । यसपछि खनालले सम्पूर्ण वामपन्थी शक्तिको समर्थन भए मात्रै चुनाव लड्ने भन्न थालेका छन् ।
‘सम्पूर्ण वाम एक ठाम होस् भन्ने पक्षमा म छु । यदि, इलामको उपचुनावमा त्यस्तो भयो भने म उम्मेदवार हुन चाहन्छु । अन्यथा मेरो उम्मेदवारीको सम्भावना छैन,’ उनले प्रभावसँग भने । खनालले हरेक चुनाव इलाम–१ मा लडे । क्षेत्र नं. २ भने सुवासलाई छाडे । तर सुवासको निधनपछि उनको घरसमेत रहेको उक्त क्षेत्रमा चुनाव लड्ने चाहना छ । त्यसका लागि वामपन्थी शक्तिहरू चुनावी मोर्चामा एक हुनुपर्ने उनले बताएका छन् ।
