काठमाडौं– साउदी अरेबियाको ‘क्यारेफोर स्टोर’हरुमा काम गर्ने नेपालीसहित विभिन्न मुलुकका आप्रवासी श्रमिकमाथि चरम श्रम शोषण भइरहेको खुलासा भएको छ । साउदीमा रहेको ठूलो फ्रान्सेली कम्पनीको फ्रेञ्चाइज क्यारेफोर स्टोरहरुमा काम गर्ने नेपाली, भारतीय तथा पाकिस्तानी श्रमिकलाई दैनिक १६ घण्टाभन्दा बढी काममा लगाउने गरेको अन्तर्राष्ट्रिय मानवअधिकारवादी संस्था एमनेस्टी इन्टरनेसनलले भर्खरै सार्वजनिक गरेको रिपोर्टमार्फत खुलासा गरेको हो ।
श्रमिक भर्ती गर्ने एजेन्टहरुले आप्रवासी श्रमिकहरुलाई ठगी गर्ने, लामो समयसम्म काममा लगाउने, बिदा दिन अस्वीकार गर्ने तथा उनीहरुको कमाइमाथिसमेत ठगी हुने गरेको एमनेस्टीको रिपोर्टमा उल्लेख गरिएको छ । ‘क्यारेफोरका कार्यस्थलहरुमा श्रम शोषण’ नामक रिपोर्टमा श्रमिकहरुलाई फोहोरी आवासहरुमा बस्न लगाउने, अतिरिक्त समय काम गर्न नमान्नेलाई कामबाट बर्खास्त गर्ने चेतावनी दिने गरेको तथ्यलाई उजागर गरेको छ । स्टोरहरुमा काम गरिरहेका केही श्रमिकले भोगेका दुव्र्यवहार श्रम शोषणको उद्देश्यले गरिएको जबर्जस्ती श्रमकै मानक भएको एमनेस्टीले ठहर गरेको छ ।
नेपाल, भारत र पाकिस्तानका १७ जना पुरुष श्रमिकले दिएका अन्तर्वार्ता र जानकारीका आधारमा रिपोर्ट तयार गरिएको बताइएको छ । ती श्रमिकहरु सबैले रियाद, दमाम र जेद्दाहका विभिन्न क्यारेफोर साइटहरुमा सन् २०२१ देखि २०२४ सम्म काम गरेको उल्लेख छ । उनीहरुलाई माजिद अल फुट्टैमसँग करार अनुबन्धित गराई श्रमिक आपूर्ति कम्पनीहरुद्वारा काममा लगाइएको पाइएको छ । यसरी काम गर्नेहरुले नियमितरुपमा दैनिक २० किलोमिटरभन्दा बढी हिँड्नुपर्ने र हप्तामा ६० घण्टासम्म काम गर्नुपर्ने, कहिलेकाहीँ विशेषगरी ‘तलब सप्ताह’ र रमजानको महिनाजस्तो व्यावसायिक कारोबार धेरै हुने समयमा दिनको १६ घण्टाभन्दा बढी काम गर्नुपरेको बताएको रिपोर्टमा उल्लेख छ ।
‘क्यारेफोर स्टोरभित्र श्रमिकहरुलाई मानवजस्तो व्यवहार गरिँदैन, उनीहरु श्रमिकलाई जनावरजस्तै व्यवहार गर्छन् । उनीहरु खाली चाँडो गर, चाँडो गरमात्र भन्छन् । हामीलाई छिटो काम गराउन हाम्रो टि–सर्टमा समात्छन्,’ आनन्द (नाम परिवर्तन) गरेका एक जना पूर्वस्टोरकिपरले एम्नेस्टीलाई भनेका छन् । त्यस्तै अर्का एक श्रमिक बाबुराम (नाम परिवर्तन) गरेकाले पनि धेरै लामो समयसम्म काम गर्न गाह्रो भएको, प्रबन्धकले ढिलोसम्म पनि कामबाट निस्कन नदिएको, अर्डर प्रक्रिया पूरा गरेपछि मात्र जान सक्छस् भनेर रोक्ने गरेको र १५/१६ घण्टा काम नगरे कामबाट निकलिदिने चेतावनी दिने गरेको एम्नेस्टीसँग बताएका छन् ।
क्यारेफोरको फ्रेञ्चाइज सञ्चालन गर्ने साझेदार माजिद अल फुट्टैमले श्रमिकहरुमाथि भइरहेको दुव्र्यवहार रोक्न र उनीहरुलाई उपचार प्रदान गर्न पर्याप्त कदम नचालेको पनि रिपोर्टमा उल्लेख गरिएको छ । ‘क्यारेफोरमा काम गर्नेहरुले राम्रो जीवनको ढोका खोलिरहेको सोचेका थिए, तर यसको सट्टा धेरै जना भयावह शोषण र दुव्र्यवहारको सिकार भए, क्यारेफोरको अकर्मण्यताको अर्थ भनेको यसले श्रमिकहरुले भोगेको पीडालाई रोक्न सकेन, जुन पीडा केही अनुबन्धित श्रमिकहरुको हकमा सम्भवतः मानव बेचबिखनसमेतको जबर्जस्ती श्रमको तहसम्म पुगेको हुन सक्छ,’ एम्नेस्टी इन्टरनेसनलको जलवायु, आर्थिक तथा सामाजिक न्याय र व्यवसायहरुको जवाफदेहिता कार्यक्रम निर्देशक मार्ता शाफले भनिन् ।
क्यारेफोरले आफूले सञ्चालन गरेको र आफ्नो फ्रेञ्चाइजहरुबाटसमेत कार्यस्थलहरुमा दुव्र्यवहारहरु नहोउन् भन्ने कुरा सुनिश्चित गर्नुपर्नेमा त्यस्तो नगरिएको भन्दै उनले अब क्यारेफोर र माजिद अल फुट्टैमले प्रभावितहरुलाई तुरुन्त क्षतिपूर्ति उपलब्ध गराउनुपर्ने र दुव्र्यवहारहरुको उपचार गर्नुपर्ने बताइन् । निर्देशक शाफले कार्यस्थलहरुमा श्रमिकहरुलाई फेरि कहिल्यै हानि नहोस् भन्ने कुरा सुनिश्चित गर्नुपर्नेमासमेत जोड दिइन् ।
एमनेस्टीले सार्वजनिक गरेको रिपोर्ट अन्तर्राष्ट्रिय श्रम संगठन (आइएलओ) को गभर्निङ वडीले ज्यालामा ठगी, जबर्जस्ती श्रम र ट्रेड युनियनहरुमाथिको प्रतिबन्धलगायतका विषयमा साउदी सरकारविरुद्ध रहेको ऐतिहासिक उजुरीउपर सुनुवाइ गर्नुभन्दा ठीक दुई हप्ताअघि आएको छ । विश्वव्यापी ट्रेड युनियन बिल्डिङ एन्ड वुड वर्कर्स इन्टरनेसनल (बिडब्ल्युआई)ले जुन २०२४ मा उक्त उजुरी पेस गरेको थियो । जसलाई एमनेस्टीलगायत अन्य संघ संस्थाहरुले समर्थन गरेका थिए ।
