- लुम्बिनीमा आइतबारसम्म हुन लागेको राउन्ड टेबलमा पञ्चेन सहभागी हुन प्रधानमन्त्री ओलीले चीन छँदै सहमति दिएको दाबी
- पञ्चेन दुई वर्षअघि पनि नेपाल आउने खबर फैलिएको थियो, यद्यपि सुरक्षा अवस्था राम्रो नरहेको भन्दै उनी त्यतिबेला आएनन्
- लुम्बिनी विकास कोषका उपाध्यक्ष ल्हारक्याल लामा भन्छन्– पञ्चेनलाई अहिलेको अवस्थामा नेपाल ल्याउन सकिँदैन
काठमाडौं– नेपाली नेताहरु जब भारत वा चीन भ्रमणमा जान्छन्, केही न केही विवादित विषय सतहमा आइहाल्छ । आठ वर्षअघि भारत भ्रमणमा पुग्दा नेपाली कांग्रेसका सभापति शेरबहादुर देउवाले दलाई लामासँग भेटेपछि उनी विवादमा परेका थिए । ‘एक चीन नीति’ अवलम्बन गरेको नेपालको शीर्ष नेताले चीन विरोधी अभियान चलाइरहेका नेता लामालाई भेटेपछि देउवा एकाएक विवादमा तानिएका थिए ।
त्यसपछि नेपाल फर्कने क्रममा देउवा सञ्चारकर्मीसँग झोंक्किएका थिए । आफूविरुद्ध बुझ्दै नबुझी समाचार लेखेको आरोप उनले लगाएका थिए । यसपटक प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओली चीन पुगेर फर्केपछि यस्तै धार्मिक विषय विवादमा तानिएको छ । कारण– आजबाट लुम्बिनीमा हुन लागेको नानहाई बुद्धिजम राउन्ड टेबल र यहाँ सहभागी हुन लागेका प्रमुख अतिथि । आइतबारसम्म हुन लागेको राउन्ड टेबलमा पञ्चेन लामालाई सहभागी गराउन प्रधानमन्त्री ओलीले चीन छँदै सहमति दिएको दाबी गरिएको छ । यद्यपि पञ्चेन नेपाल आउने या नआउनेबारे निश्चित जानकारी दिइएको छैन । सुरक्षा निकायले अहिले नै पञ्चेनलाई नेपालमा स्वागत गर्न नसकिने रिपोर्ट बुझाएको बताइएको छ । यद्यपि उनी छद्मा भेषमा आउनसक्ने भन्दै अमेरिकी तथा भारतीय पक्षले सुरक्षा निकायलाई चर्को दबाब दिन थालेको नेपाल प्रहरीका एक उच्च अधिकारीले बताए ।
यता लुम्बिनीमा हुने कार्यक्रममा पञ्चेन आउने भएपछि भैरहवा विमानस्थलमा सुरक्षा व्यवस्था कडा पारिएको बताइएको छ । प्रधानमन्त्री ओलीको सचिवालय र प्रहरी स्रोतले यो विषयमा कुनै जानकारी नभएको दाबी गरेको छ । ‘हामीलाई उहाँ आउने विषयमा कुनै जानकारी छैन । पञ्चेन लामालाई अहिले स्वागत गर्न सकिँदैन भनिएको थियो,’ प्रहरी उच्च ले भन्यो । पञ्चेन दुई वर्षअघि पनि नेपाल आउने खबर फैलिएको थियो । यद्यपि सुरक्षा अवस्था राम्रो नरहेको भन्दै उनी नेपाल आएनन् ।
के छ सरकारको तयारी ?
बुद्धिजम राउन्ड टेबलको मुख्य आयोजक पर्यटन मन्त्रालयअन्तर्गतकै लुम्बिनी विकास कोष हो । चिनियाँ गुम्बासमेत लुम्बिनीमा रहेकोले पञ्चेन लामा यहाँ घुम्न आउन लागेको बताइन्छ । यस कार्यक्रममा लागि चीनबाट १० सदस्यीय टोली नेपाल आइसकेका छन् । उक्त टोलीको नेतृत्व चीनका बौद्ध धर्मगुरु यिन सुआनले गरेको प्रहरीलाई प्राप्त सूचीमा उल्लेख छ । उक्त सूचीको टोली नेताका रुपमा उल्लेख गरिएका यिन सुआनको पद बुद्धिस्ट एसोसिएसन आफ चाइनाका उपाध्यक्ष भनिएको छ । यसैले पनि कतिपयले उनको आगमन भइसकेको बताइएको छ ।
यता तालुकदार निकाय लुम्बिनी विकास कोषका उपाध्यक्ष ल्हारक्याल लामाले भने पञ्चेनलाई अहिलेको अवस्थामा नेपाल ल्याउन नसक्ने दाबी गरे । ‘अहिलेको अवस्थामा उहाँलाई हामीले ल्याउन सक्दैनौं । ठूला मान्छेहरुले ल्याए फरक कुरा हो,’ उपाध्यक्ष लामाले भने ।यता प्रधानमन्त्रीको सचिवालयले भने भारतले चीन भ्रमणलाई विवादमा ल्याउन यो विषय उचालेको आरोप लगाएको छ । ‘चीन भ्रमणलाई कसरी विवादमा ल्याउने भनेर बसेको भारतले यो फन्डा उचालेको देखिन्छ । पञ्चेन लामाको भ्रमणको कुनै तयारी छैन,’ प्रधानमन्त्रीको सचिवालयले भन्यो । अमेरिका र भारतले भने यो विषयलाई नेपाल सरकारले गोप्य राख्न खोजेको भन्दै पञ्चेनको भ्रमण रोक्न दबाव दिएको बताइएको छ ।
को हुन् पञ्चेन लामा ?
पञ्चेन लामा ११औं अवतारी गुरु हुन् । दलाई लामाझैं तिब्बतमा पञ्चेन लामाको पनि अवतारी घोषणा हुन्छन् । सन् १९९० मा तिब्बतको ल्हरी काउन्टीमा जन्मिएका ग्याञ्चेन नोर्बुलाई चीन सरकारले ११औं अवतारीका रुपमा घोषणा गरेको हो । सन् १९८९ मा १०औं पञ्चेन लामाको अवतारी उपाधि पाएका लोब्साङ थिन्लेको निधन भएको थियो ।
उनको निधनपछि दलाई लामाले घेदुनछयोकी निमालाई ११औं पञ्चेन लामाको रुपमा घोषणा गरेका थिए । सन् १९९५ को मेमा उनलाई दलाई लामाले अवतारीको रुपमा घोषणा गरेका थिए । तर उक्त घोषणाको तेस्रो दिनमै चिनियाँ सरकारले उनलाई अपहरण गरी बेपत्ता बनाएको अमेरिकी पक्षको आरोप छ । हालसम्म उनको अवस्था अज्ञात रहेको बताइएको छ ।
त्यसपछि चीन सरकारले नोर्बुलाई ११औं पञ्चेन लामा घोषणा गरेको दाबी गरिएको छ । अमेरिकी पक्षले चीनले घोषणा गरेको घेदुनलाई नक्कली पञ्चेन लामा भएको आरोपसमेत लगाएको छ । कतिपयले भने स्वतन्त्र तिब्बत आन्दोलनको क्रममा दलाई लामा निर्वासनमा जाँदा पनि पञ्चेनले देश नछाडेकाले बेइजिङले उनको संरक्षण गरेको दाबी गरिएको छ ।
नोर्बुका बुवा चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टीका सदस्य थिए । अहिलेका पञ्चेन लामा नेसनल कमिटी अफ दी चाइनिज पोलिटिकल कन्सलटिभ कन्फ्रेन्सका कार्यसमिति सदस्य हुन् । जुन चीनको उच्च सल्लाहकार समिति हो । उनी बुद्धिस्ट एसोसिएसन आफ चाइनाका उपाध्यक्षसमेत हुन् । सन् २०२१ मा उनले तिब्बतीयन बुद्धिजम विषयमा गेलुङ स्कुलबाट विद्यावारिधि उपाधि प्राप्त गरेका थिए । पञ्चेन राष्ट्रपति सी चिनफिङका निकटस्थसमेत मानिन्छ ।
