वर्षा सक्रिय नहुँदा काठमाडौंको आकाश धुम्म छ । सडकमा यात्राका क्रममा आँखा पोल्ने क्रम पनि बढ्दो छ । यस्तो अवस्थामा पुगेको प्रमुख कारण हो देशभर लागेको डढेलो । यसैले पनि होला काठमाडौं उपत्यका विश्वकै प्रदूषित सहरको सूचीमा पहिलो नम्बरमा आएको छ । पछिल्लो तीन दिनदेखि लगातार काठमाडौं विश्वकै प्रदूषित सूचीमा पहिलो नम्बरमा पर्दै आएको हो ।
स्विट्जरल्याण्डस्थित प्रदूषण मापन गर्ने संस्था ‘आइक्यू एअर’का अनुसार मंगलबार काठमाडौंको वायु गुणस्तर २४८ एक्युआई मापन भयो । सामान्यतया शून्यदेखि ५० सम्मको एक्युआईलाई सन्तोषजनक मानिन्छ । १५० भन्दा माथिलाई भने अस्वस्थकर ।
एक्युआई १५० देखि २०० हुँदा श्वास प्रश्वाससम्बन्धी समस्या भएका र पाका उमेरका मानिसलाई असर गर्ने विज्ञ बताउँछन् । २०१ देखि ३०० एक्युआईले सबै उमेर समूहका मानिसको स्वास्थ्यमा जोखिम बढाउँछ । तीव्र गतिको हावा र वर्षाको सम्भावना नरहँदा तत्काल प्रदूषण घट्ने सम्भावना नरहेको जल तथा मौसम विज्ञान विभागको मौसम पूर्वानुमान महाशाखाले जनाएको छ ।
सामान्यतय चैत महिनामा नेपालमा धेरै स्थानमा आगलागी हुन्छ । यसमा मानिसहरु आफैं पनि खेती किसानी प्रयोजनका लागि आगो लगाउने चलन पनि छ । खेतमा जम्मा भएका पातपतिंगर जलाउने, वन फस्टाओस् भनेर वनमै आगो लगाइदिनेजस्ता काम पनि गर्छन् । खासगरी मधेस क्षेत्रमा खेतमा पातपतिंगर जलाउने, पहाडी क्षेत्रमा खेतबारीका कान्लामै डढेलो लगाउने चलन पनि छ । जसका कारण वायु प्रदूषण बढेको हो । विगत केही वर्षयता चैतमा काठमाडौ संसारकै धेरै वायु प्रदूषण हुने सहरको सूचीमा पर्दै आएको छ ।
आगलागीबाट सिर्जित धुवाँले वातावरण त बिग्रेको छ नै मानव स्वास्थ्यमा प्रतिकूल असर पर्छ । यसका लागि सबैभन्दा पहिले त चेतनामूलक कार्यक्रम नै चलाउनुपर्ने देखिन्छ । नभए काठमाडौं यस्तो मौसममा हानिकारक धुवाँकै कारण धुम्मिने देखिन्छ । यसका लागि प्राकृतिक या मान्छेहरूको नियतवश हुने वन जंगलको आगलागीलाई हामी सामुदायिक र सरकारी प्रयासबाट कम गराउनुपर्छ ।
यसैगरी राष्ट्रिय वातावरण नीतिअन्तर्गत वातावरणीय न्यायका नीति, रणनीति तथा कार्यनीतिको कार्यान्वयन गर्न जरूरी छ । वनमा आगो लगाउने वा आगलागी हुन जाने कुनै कार्य गरेमा क्षति भएको बिगो असुल गरी तीन वर्षसम्म कैद वा ६० हजार रुपैयाँसम्म जरिवाना वा दुवै सजाय हुने व्यवस्था पनि कार्यान्वयन गराउन जरूरी छ ।
